แผนอาหารเพื่อสุขภาวะ สสส. จับมือ สาขาวิชาเกษตรศาสตร์และสหกรณ์ มสธ. สานพลังเครือข่าย สร้างความร่วมมือ ผู้ผลิต ผู้บริโภค ค้นหาอัตลักษณ์ระบบอาหาร จ.นนทบุรี หลังพบปัญหาการลดลงของพื้นที่ในการผลิตอาหาร พึ่งพาอาหารจากภายนอก คุณภาพ-ความปลอดภัยของวัตถุดิบยังน่าห่วง

เมื่อเร็วๆ นี้ โครงการพัฒนานวัตกรรมสภาอาหาร สนับสนุนโดยแผนอาหารเพื่อสุขภาวะ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับสาขาวิชาเกษตรศาสตร์และสหกรณ์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช (มสธ.) จัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการ สภานโยบายอาหารจังหวัดนนทบุรี ระบบนิเวศอาหารปลอดภัยจากทุกภาคส่วน ณ ห้องสัมมนา 1 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชโดยเป็นเวทีระดับจังหวัดเพื่อสร้างระบบนิเวศอาหารปลอดภัยจากทุกภาค

นางวัลลภา แวน วิลเลี่ยนวาร์ด ผู้รับผิดชอบโครงการพัฒนานวัตกรรมสภาอาหารฯ กล่าวถึงระบบอาหาร ประกอบด้วย 4 ส่วน 1.ระบบการผลิต (ข้าว ผัก ผลไม้ ปศุสัตว์ ประมง) 2.กระจาย ระบบคุณภาพ โรงบรรจุ โลจิสติกส์ ระบบตลาด 3.บริโภค ในครัวเรือน ระบบครัวสถาบัน และ 4.ของเสีย ขยะอาหาร การสูญเสียโดยเส้นทางระบบอาหารนั้นกว่าจะมาเป็นจานให้รับประทานตรงหน้าเรา

เราอยากเห็นระบบการผลิตที่ปลอดภัย อยู่บนฐานของความมั่นคงทางอาหาร ไม่ทำลายระบบนิเวศ มีการกระจายผลผลิตอย่างเป็นธรรมไม่มีการผูกขาด กินอย่างปลอดภัย และถูกหลักโภชนาการที่ดี

“จากการศึกษาผักผลไม้ปนเปื้อนสารเคมี โดยมูลนิธิการศึกษาไทย ตรวจเลือดนักเรียน 4 จังหวัด เชียงใหม่ สกลนคร พังงา และปทุมธานี จำนวน 335 ตัวอย่าง พบ 210 ราย มีสารเคมีปนเปื้อนในร่างกาย หรือคิดเป็น 63% ขณะที่การบริโภคหวาน มัน เค็ม ของคนไทยก็เกินค่ามาตรฐานจนส่งผลให้เกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) และคนไทยเสียชีวิตด้วยโรคนี้สูงถึง 3 แสนคนต่อปี” นางวัลลภา กล่าว

นางวัลลภา กล่าวว่า ระบบอาหารมีความซับซ้อน หากจะแก้ไขต้องทำเชิงระบบ ในต่างประเทศมีการตั้งสภานโยบายอาหารมากว่า 40 ปี ปัจจุบันมีกว่า 300 เมืองทั่วโลก ทำทั้งในเชิงพื้นที่ และเชิงประเด็น เช่น ประเด็นชุมชนอาหาร ตลาดเขียว ภาวะอ้วน อาหารเด็กนักเรียน เป็นต้น

ทางด้าน นายวิฑูรย์ เลี่ยนจำรูญ ผู้อำนวยการมูลนิธิชีววิถี (BIOTHAI) วิเคราะห์สถานการณ์ “ระบบอาหารนนทบุรี” ว่า นนทบุรีมีฐานทรัพยากรที่ดีแห่งหนึ่ง เป็นแหล่งผลิตอาหารป้อนเมือง โดยพื้นที่กว่า 50% ของจังหวัดนนทบุรี เป็นพื้นที่เกษตรกรรม ส่วนใหญ่ปลูกข้าว สวนผัก และไม้ดอกไม้ประดับ ตามลำดับ

“ข้อมูลเมื่อปี 2560 เครือข่ายเตือนภัยสารเคมีกำจัดศัตรูพืช (Thai-PAN) สุ่มตรวจสารพิษตกค้างในผักและผลไม้ พบผักพื้นบ้าน อย่างใบบัวบก พบสารพิษตกค้างเกินมาตรฐาน ซึ่งใบบัวบกที่คนกรุงเทพฯ กินมาจากแหล่งผลิตที่อำเภอไทรน้อย จังหวัดนนทบุรี ฉะนั้น นอกจากเรื่องของความเหลื่อมล้ำ เด็กบางคนเข้าไม่ถึงอาหารแล้ว เรื่องความปลอดภัยทางอาหาร ก็เป็นอีกเรื่องสำคัญ โดยเฉพาะพื้นที่นนทบุรี” ผู้อำนวยการมูลนิธิชีววิถี กล่าว

นายวิฑูรย์ ยังได้ตอกย้ำถึงผลการสำรวจของไทยแพนอีกว่า 67% ผักและผลไม้ที่คนไทยบริโภคมีสารเคมีตกค้างเกินค่ามาตรฐาน ซึ่งหากเทียบกับญี่ปุ่น หรือยุโรป สหรัฐอเมริกา อนุญาตให้มีสารเคมีตกค้างได้ไม่เกิน 4-5% เท่านั้น สะท้อนชัด ทำให้ดัชนีเรื่องคุณภาพและความปลอดภัยทางอาหารของไทย ได้คะแนนต่ำอยู่ในอันดับที่ 102 ของโลก

นายวิฑูรย์ กล่าวต่อว่าอันโตนิโอ กูเตอร์เรส เลขาธิการองค์การสหประชาชาติ กล่าวไว้ถึง “ระบบอาหารทั่วโลกแตกสลาย และผู้คนหลายพันล้านคนต้องรับเคราะห์กรรม” หมายความว่า ระบบอาหารโลก กำลังแตกสลาย เนื่องจากระบบการผลิตปัจจุบันไม่ยั่งยืน มีคนจำนวนมากยังไม่เข้าถึงอาหาร คนจำนวนหนึ่งขาด คนจำนวนหนึ่งเกินไม่เว้นแม้แต่เด็กนักเรียน ความไม่เท่าเทียมในระบบการผลิตอาหาร

รศ.ดร.สินีนุช ครุฑเมือง แสนเสริม หัวหน้าโครงการสภาอาหารนนทบุรี กล่าวว่า ระบบอาหารนนทบุรีวันนี้ พบปัญหาการลดลงของพื้นที่ในการผลิตอาหาร การพึ่งพาอาหารจากภายนอก คุณภาพและความปลอดภัยของวัตถุดิบและอาหาร และการเข้าถึงอาหารของคนเมือง ดังนั้น โครงการ ช่วงแรกเริ่มต้นทำการวิเคราะห์ภาคีแผนอาหารในพื้นที่ เครือข่ายเกษตรในจังหวัดนนทบุรี พร้อมๆ กับเชื่อมโยงเครือข่ายและพัฒนาสภาอาหารนนทบุรี เพื่อสุดท้ายจะนำไปสู่การพัฒนาแผนที่นำทาง และข้อเสนอแนวทางการพัฒนาสภานโยบายอาหารของนนทบุรีต่อไป

สำหรับการศึกษาข้อมูลพื้นที่ได้เลือก 6 พื้นที่นำร่อง 4 โรงเรียน 2 ชุมชน ได้แก่ โรงเรียนวัดบางขนุน โรงเรียนวัดโมลี โรงเรียนผาสุกมณีจักร โรงเรียนชุมชนวัดราษฎร์นิยม บ้านเอื้ออาทร ท่าอิฐ สวนลัดดาวัลย์

ทั้งนี้ ในเวทีสภานโยบายอาหารนนทบุรี ครั้งที่ 1 ความน่าสนใจ มีการนำเสนอความสำคัญของงานแผนภูมิแสดงต้นทุนอาหารจังหวัดนนทบุรี โดย ทีมพัฒนาแผนภูมิต้นทุนนนทบุรี บริษัท Cloud Floor จำกัด ซึ่งแสดงข้อมูล ได้แก่ 1.ฐานทุนทางอาหาร ประกอบด้วย ตลาด โรงพยาบาล โรงเรียน วัด ศูนย์การเรียนรู้ ศูนย์สุขภาพ ส่วนกลางชุมชน

2.พื้นที่อาหารจังหวัดนนทบุรี เช่น กลุ่มวิสาหกิจชุมชนด้านผลิตอาหาร เกษตรกรผักปลอดภัยได้มาตรฐาน โครงการยุวเกษตร พื้นที่จำหน่ายอาหารปลอดภัย พื้นที่ผลิต
อาหารปลอดภัย ภาคีแผนอาหาร สสส. และ Young smart Farmer

3.หน่วยงานรัฐ องค์กรภาครัฐ เช่น สภาเกษตร สำนักงานเกษตร องค์กรปกครองส่วนส่วนท้องถิ่น เป็นต้น เพื่อให้เห็นความเชื่อมโยงระบบอาหารของจังหวัดนนทบุรี