ในปัจจุบันกระแสการดูแลรักษาสุขภาพโดยใช้อาหารและข้อมูลทางโภชนาการ เพื่อป้องกันและรักษาโรคต่างๆ เพิ่มมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการป้องกันโรคมะเร็ง โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคอ้วน ซึ่งเป็นโรคที่มีสาเหตุหนึ่งมาจากการขาดความรู้ทางโภชนาการ การส่งเสริมให้หันกลับมาบริโภคผัก ผลไม้เพิ่มขึ้นในแต่ละมื้อและการจำกัดปริมาณไขมัน โปรตีนที่ได้จากเนื้อสัตว์ เพื่อเป็นแหล่งพลังงานแก่ร่างกายในแต่ละวันมีส่วนช่วยให้สุขภาพดีขึ้น ช่วยลดปัจจัยเสี่ยงที่จะให้เกิดโรคต่างๆ ได้

มีการศึกษาวิจัยมาเป็นเวลานาน พบว่า สารสำคัญที่มีอยู่ในพืชผัก ผลไม้ และสมุนไพร ที่เรานำมาใช้เป็นอาหารและเครื่องเทศ มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาต่อระบบต่างๆ ในร่างกาย และส่งผลช่วยในการป้องกันและรักษาโรคทั้งนี้สามารถแบ่งสารสำคัญออกได้เป็นหลายกลุ่มตามโครงสร้างทางเคมี เช่น เทอร์ปีน (terpenes) อัลคาลอยด์(alkaloids) โพลิฟินอล (polyphenols) กลัยโคไซต์ (glycosides) เป็นต้น

สารกลุ่มโพลิฟินอลหรือสารกลุ่มฟินอลลิก (phenolics) จัดเป็นสารสำคัญในกลุ่มใหญ่ที่เรามักคุ้นเคยและได้ยินเป็นประจำ มีอยู่ทั่วไปในพืช ผัก ผลไม้ และสมุนไพร เรามักนำมาใช้ประโยชน์เป็นอาหาร เครื่องเทศ ยา และเครื่องสำอาง เช่น สารเอพิแกลโลคาเทซินแกลเลต (epigallocatechin gallate) ในใบชา สารเรสเวอราทรอล (resveratrol) ในผลองุ่น สารซินนามิก เอซิด (cinnamic acid) ในน้ำผึ้ง สารเอทิลซินเมต (ethylcinnamate) ในอบเชย สารเคอร์คูมิน (curcumin) ในขมิ้นชัน เป็นต้น

สารกลุ่มนี้มีโครงสร้างทางเคมีที่หลากหลาย ซึ่งสามารถแบ่งออกได้เป็นแทนนิน (tannins) ฟลาโวนอยด์ (flavonoids) ลิกนิน (lignins) โดยที่สารกลุ่มฟลาโวนอยด์เป็นสารกลุ่มใหญ่ยังสามารถแบ่งเป็นกลุ่มย่อยได้อีกหลายกลุ่ม เช่น ฟลาโว (flavones) ฟลาโวนอล (flavonols) โปรแอนโธไซยานิดิน (proanthocyanidins)

สารกลุ่มฟินอลลิกและสารกลุ่มฟลาโวนอยด์ เป็นสารที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพที่สำคัญหลายชนิด เช่น ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ฤทธิ์ต้านเชื้อจุลินทรีย์ ฤทธิ์ต้านเชื้อราฤทธิ์ต้านการอักเสบ ฤทธิ์ต้านมะเร็ง ฤทธิ์ป้องกันตับ ฤทธิ์ต้านเบาหวาน เป็นต้น

จึงมีผู้สนใจนำสมุนไพรที่มีสารกลุ่มฟินอลลิกและสารกลุ่มฟลาโวนอยด์ในปริมาณสูงมาบริโภคเพื่อใช้ในการรักษา บรรเทา ป้องกันโรค ใช้เป็นอาหารหรือใช้เป็นเครื่องสำอางบำรุงผิว อีกทั้งยังมีการสกัดออกมาในรูปแบบเข้มข้นเพื่อให้บริโภคในปริมาณที่น้อยลง หรือผสมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ เพื่อหวังผลในการรักษา หรือป้องกันโรคที่หลากหลาย ปัจจุบันจึงมีผลิตภัณฑ์สมุนไพรออกสู่ท้องตลาดในรูปแบบต่างๆ เพิ่มขึ้นเป็นลำดับ

พงศธร หลิมศิริเกษ

ศูนย์เชี่ยวชาญนวัตกรรมผลิตภัณฑ์สมุนไพร

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย