เรื่องราวในโลกโซเชียล มักเป็นสิ่งที่ทำให้ผู้เสพเกิดความรู้สึกร่วม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องชื่นชม เรื่องเศร้าใจ เรื่องเสียใจ รวมถึงเรื่องชวนตื่นตระหนก โดยที่หลายคนยังอาจไม่รู้ว่าเป็นเรื่องจริงหรือไม่ แต่มักจะตัดสินจากภาพที่เห็นก่อนเลย  เมื่อเร็วๆ นี้ก็เช่นกัน มีคนแชร์ภาพไข่ไก่ที่มีเส้นสีเนื้อยาวๆ อัดแน่นอยู่ในไข่ แล้วก็ให้ข้อมูล (แบบมั่วๆ) ว่าเป็นพยาธิตัวตืดจำนวนมากที่แฝงอยู่ในไข่ไก่

เหตุการณ์ลักษณะนี้ ที่เป็นเรื่องราวของไข่ไก่และสิ่งที่มีลักษณะคล้ายพยาธิตัวตืด ซึ่งเคยมีการแชร์มาแล้วเมื่อปี 2558 เพราะมีคนอุตริทำเพื่อล้อเล่นกันในกลุ่มเพื่อน และกระจายมาในวงกว้าง จึงทำให้ประชาชนที่เสพข่าวสารในโลกโซเชียลเกิดความตระหนก และวิตกว่าไข่ไก่ที่กินอยู่จะปลอดภัยจริงหรือเปล่า ? วันนี้เราจะมาคุยเรื่องนี้กันครับ

เรื่องไข่ไก่ที่พบพยาธิตัวตืดนี้ มีสิ่งที่ผมอยากจะชวนให้มองมี 3 ประเด็นหลักด้วยกัน คือ

1. วงจรชีวิตของพยาธิตัวตืดในไก่

เริ่มจากไก่กินสัตว์ที่เป็นผู้ถูกอาศัยตัวกลาง (intermediat host)ได้แก่ มด ตั๊กแตน หรือแมลงวันบ้าน ที่มีตัวอ่อนระยะติดโรค (cysticercoid) เข้าไป แล้วตัวอ่อนของพยาธิตัวตืดนั้นไปเจริญในลำไส้ของไก่

จากนั้น จึงจะมีการสร้างปล้อง (strobilization) ซึ่งกว่าที่จะได้จำนวนปล้องที่ยาวมากขนาดนั้น (ตามในภาพ) ต้องใช้เวลาเป็นสัปดาห์เลยครับ

2 . กระบวนการสร้างไข่ในไก่

การสร้างไข่ในระบบสืบพันธุ์ของไก่นั้น จะเริ่มตั้งแต่ ไข่แดง (yolk) จากถุงไข่ (folicle) ที่ผิวของรังไข่ (ovary) เคลื่อนที่มายังท่อนำไข่ (oviduct) และมีการสร้างไข่ขาว (albumin) มาหุ้ม และเคลื่อนต่อไปยังมดลูก (uterus) จนมีเปลือกแข็ง (eggshell) มาหุ้ม และออกไข่มานั้น ใช้เวลาประมาณ 1 วัน (ประมาณ 24 ชม.)

3. ลักษณะทางกายวิภาคของช่องทางออกของไข่

บริเวณรูทวารของไก่นั้น จะเป็นช่องทางที่เชื่อมกันของส่วนปลายของ 3 ระบบ คือ ระบบสืบพันธุ์ ระบบขับถ่ายปัสสาวะ และระบบทางเดินอาหาร คือเป็นที่เปิดร่วมกันของท่อนำไข่ ท่อปัสสาวะและลำไส้ใหญ่ โดยจะเชื่อมต่อกันที่ลำไส้ใหญ่ส่วนปลาย (cloaca) ดังนั้นปัสสาวะ อุจจาระ จะออกมาจากช่องเดียวกัน แต่เรียนย้ำว่า การเชื่อมกัน เกิดที่ “ส่วนปลาย” ของลำไส้ใหญ่ ไม่ได้เชื่อมกันตั้งแต่ตอนต้นของลำไส้

ดังนั้น เมื่อดูจากระยะเวลา ลักษณะทางกายวิภาค และความยาวของพยาธิตัวตืดที่เห็น จึงมี “ความเป็นไปได้ต่ำมากๆ” ครับซึ่งมีข้อพิสูจน์มาแล้วด้วยว่า “สิ่งที่อยู่ในไข่ไก่ตามภาพที่เกิดขึ้นไม่ใช่พยาธิตัวตืด”

จะลองพยายามหาเหตุผลมาว่า หากจะเป็นพยาธิตัวตืดจริงจะมีสาเหตุมาจากอะไรได้ ก็มองว่า น่าจะมาจากทั้ง 5 ข้อ ที่จะกล่าวต่อไปนี้ร่วมกัน

1.ต้องเกิดจากแม่ไก่ที่ถูกเลี้ยงอย่างไม่สะอาด (เข้าขั้นสกปรกเลย)และไม่มีการจัดการที่ดี รวมถึงไม่มีการถ่ายพยาธิตามโปรแกรม ซึ่งอาจจะทำให้อาจมีพยาธิในทางเดินอาหาร ร่วมกับ ...

2.มีเหตุบังเอิญว่า ตัวอ่อนระยะติดโรคที่อยู่ในปล้องของตัวตืดนั้น หลุดออกจากปล้อง ในลำไส้ไก่ โดยปนมากับอุจจาระ แล้วเคลื่อนที่ไปถึงใกล้ทวารหนักเตรียมขับถ่ายออกไป ร่วมกับ ...

3.บังเอิญที่ปล้องนั้น ติดย้อนกลับเข้าไปทางท่อนำไข่ ตรงบริเวณที่มีเชื่อมต่อกันของทั้ง 3 ระบบ (ตรงใกล้กับรูทวาร) ร่วมกับ …

4.การบังเอิญที่ย้อนกลับขึ้นไปทางท่อนำไข่แล้ว ไปเกาะกับไข่แดงก่อนที่จะมีการสร้างเปลือกไข่ (ย้ำว่า การสร้างไข่จากรังไข่ จนมีเปลือกหุ้มนั้น จะใช้เวลาประมาณ 1 วัน) ร่วมกับ …

5.ตัวอ่อนระยะติดโรค (ที่หลุดเข้าไปกับไข่แดงโดยบังเอิญนั้น)มีการเจริญสร้างปล้องเป็นตัวเต็มวัยในไข่ไก่ต่อไป

แต่คิดว่า “ไข่ไก่” ที่มีจำหน่ายในท้องตลาดนั้น (ซึ่งปัจจุบันเป็นธุรกิจที่มีส่วนแบ่งในตลาดสูงมาก) จะมีโอกาสเกิดต่ำมากๆๆๆๆๆ (ผมใส่ไม้ยมก 5 ตัวเลยครับ) เนื่องจากการเลี้ยงไก่ในปัจจุบัน มีการจัดโปรแกรมการให้อาหาร การเลี้ยง การจัดการ และมีโปรแกรมการถ่ายพยาธิที่เป็นระบบเป็นอย่างดี

ดังนั้น จึงคิด (ย้ำอีกครั้ง) ว่า มีความเป็นไปได้ต่ำมาก ที่จะเกิดเหตุการณ์นี้ครับ

ซึ่งหากจะเกิดการอยู่ผิดที่ของพยาธิตัวตืดนั้น จะต้องเกิดแบบอุบัติเหตุจริงๆ รวมถึง เป็นการเลี้ยงที่ไม่สะอาด มีระบบการจัดการฟาร์มที่แย่มากๆ และไม่มีการถ่ายพยาธิให้แม่ไก่ตามโปรแกรมเลยครับ

จึงค่อนข้างมั่นใจว่า ไข่ไก่ที่มีขายในท้องตลาด ที่ทำเป็นเชิงธุรกิจนั้น จะสะอาดและปราศจากพยาธิตัวตืด นอกจากนี้ ไข่ยังมีคุณค่าทางอาหารที่มีความสำคัญต่อคนเราอีกด้วยครับ

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ฝ่ายประชาสัมพันธ์ คณะสัตวแพทยศาสตร์

จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย