กระแสที่หลายคนพูดถึงในช่วงนี้ เรื่องอันตรายจากการบริโภคเนื้อสุกรดิบจนทำให้เกิด “โรคไข้หูดับ” ซึ่งได้นำเสนอไปก่อนหน้านี้แล้วนั้น เรียนเพิ่มเติมว่า นอกจากอันตรายจากโรคไข้หูดับแล้วยังมีเรื่อง “โรคพยาธิ” ที่อาจจะมองข้ามไปอีกด้วย วันนี้ผมมีข้อมูลจาก รศ.น.สพ.ดร.ปิยนันท์ ทวีถาวรสวัสดิ์ จากหน่วยปรสิตวิทยาคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ เรื่อง “พยาธิที่สามารถติดต่อมาสู่คนได้จากการบริโภคเนื้อหมูดิบ” มาฝากกันครับ

สำหรับพยาธิตัวแรกที่สามารถติดต่อสู่คนได้ นั่นคือพยาธิตืด ทีเนีย โซเลียม (Taenia solium) พยาธิตืดชนิดนี้พบได้ในลำไส้เล็กของคน ซึ่งคนติดโดยการบริโภคเนื้อหมูที่ตัวอ่อนระยะที่สอง ที่เรียกว่า ซิสติเซอร์คัส เซลลูโลเซ่ (Cysticercus cellulosae)เข้าไปซึ่งสามารถดูจากรูปภาพวงชีวิตของพยาธิตืด ทีเนียโซเลียม (รูปที่ 1) 

 การติดโรคพยาธิตืด ทีเนีย โซเลียมนี้ เริ่มต้นจากคนที่มีตัวแก่อยู่ที่ลำไส้เล็ก ส่วนของปล้องสุกจะหลุดจากตัวแก่ปนเปื้อนไปกับอุจจาระกรณีที่มีการนำเอาอุจจาระที่มีการปนเปื้อนของปล้องสุกไปรดหรือราดผักเพื่อให้เป็นปุ๋ยทำให้ผักเจริญเติบโต ทำให้ผักดังกล่าวมีโอกาสปนเปื้อนไข่พยาธิตืดซึ่งอยู่ภายในปล้องสุกได้ และเมื่อมีการนำเอาผักไปเลี้ยงสุกร เมื่อสุกรกินผักที่มีไข่พยาธิตืดปนเปื้อนอยู่ ไข่พยาธิตืดที่มีตัวอ่อนระยะที่ 1 จะเจริญเติบโตไปเป็นตัวอ่อนระยะที่ 2 ตามกล้ามเนื้อ ซึ่งมีลักษณะเป็นถุงน้ำใสภายในมีตัวอ่อนระยะที่สองอยู่มีลักษณะคล้ายเม็ดสาคู บางครั้งจะถูกเรียกว่า พยาธิเม็ดสาคูซึ่งสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า เมื่อคนบริโภคเนื้อหมูดิบที่มีตัวอ่อนระยะที่2 หรือพยาธิเม็ดสาคูเข้าไป ตัวอ่อนระยะที่สองนี้จะเข้าไปเจริญเป็นตัวเต็มวัยหรือตัวแก่ที่ลำไส้เล็กของคน เป็นการครบวงจรชีวิตของพยาธิตืด ทีเนีย โซเลียม ดังนั้นจะเห็นได้ว่า พยาธิตืดจะมีโอกาสติดได้จากการเลี้ยงหมูแบบหลังบ้านไม่ใช่แบบระบบการเลี้ยงที่เป็นอุตสาหกรรมในปัจจุบัน ดังนั้นการเลือกรับประทานเนื้อหมูจากแหล่งผลิตที่มีระบบการจัดการที่ดี ก็จะหลีกเลี่ยงการติดพยาธิชนิดนี้ได้

รูปที่ 1 วงชีวิตของพยาธิตืดทีเนีย โซเลียม(อ้างอิงจาก https://www.cdc.gov/dpdx/taeniasis )

ส่วนพยาธิอีกชนิดหนึ่งที่สามารถติดต่อสู่คนได้ นั่นคือพยาธิทริคิน่า ชื่อวิทยาศาสตร์คือ Trichinella spiralis พยาธิชนิดนี้มีรายงานการระบาดในประเทศไทยนานหลายปีแล้วโดยเฉพาะอย่างยิ่งทางแถบภาคเหนือ อาจเนื่องมาจากวัฒนธรรมการบริโภคของคนภาคเหนือสมัยก่อนที่ชอบทานเนื้อหมูดิบๆก็เป็นปัจจัยหนึ่งที่พบพยาธิชนิดนี้ได้พยาธิชนิดนี้ตัวอ่อนจะอาศัยอยู่ตามกล้ามเนื้อของหมู ซึ่งมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า เมื่อคนบริโภคเนื้อหมูดิบที่มีตัวอ่อนพยาธิเข้าไป ตัวอ่อนจะเจริญต่อไปเป็นตัวแก่ภายในระยะเวลาอันสั้น ทำให้ผู้ป่วยอาจจะมีอาการคลื่นไส้ ปวดท้องอาเจียน อาการท้องเสียคล้ายๆ กับอาหารเป็นพิษ อาการเช่นนี้จะปรากฏหลังจากกินตัวอ่อนเข้าไปประมาณ 24 ชั่วโมง หรือนานกว่านั้น ตัวอ่อนจะลอกคราบและเจริญไปเป็นตัวแก่ตัวผู้ และตัวเมียตัวแก่จะผสมพันธุ์กัน ตัวเมียจะปล่อยตัวอ่อนออกมาตามระบบหมุนเวียนเลือด ไปแทรกตามกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ ของร่างกาย บางครั้งผู้ป่วยอาจจะมีอาการหายใจติดขัดหายใจลำบาก บางครั้งตัวอ่อนเคลื่อนที่ไปยังกล้ามเนื้อที่ใช้ในการเคี้ยว กลืน อาจจะเกิดความผิดปกติขึ้นได้เกี่ยวกับการกลืน ซึ่งเป็นอันตรายต่อผู้บริโภคอย่างมาก

แต่เรียนย้ำท่านผู้เลี้ยงสัตว์ทุกท่านว่า โรคพยาธิที่เกิดจากการบริโภคเนื้อหมูดิบนี้ สามารถป้องกันได้อย่างง่ายมากนั่นคือ การปรุงอาหารให้สุกก่อนการบริโภค ซึ่งจะช่วยป้องกันการติดโรคพยาธิตืด ทีเนีย โซเลียม และพยาธิทริคิน่าได้สมบูรณ์เต็ม100% เลยทีเดียวครับ

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ ฝ่ายประชาสัมพันธ์และภาพลักษณ์องค์กร

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย