ปัญหาสุนัขตัวเหม็นนั้น เกิดจากหลายสาเหตุ ไม่ว่าจะเป็นปัญหาผิวหนังอักเสบจากแบคทีเรีย เชื้อรา ยีสต์ รวมถึงไร้ขี้เรื้อนและภูมิแพ้ เป็นปัญหาที่ทำให้เจ้าของไม่พึงประสงค์อย่างแน่นอน โรคผื่นผิวหนังอักเสบบริเวณผิวมัน หรือ Seborrhea เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดกลิ่นตัวเหม็นดังกล่าววันนี้เรามาทำความรู้จักโรคนี้จาก สพ.ญ.วริษฐา โตศักดิ์สิทธิ์สัตวแพทย์ประจำหออภิบาลสัตว์ป่วยใน (IPD) โรงพยาบาลสัตว์เล็กคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ

โรคผื่นผิวหนังอักเสบบริเวณผิวมัน หรือ Seborrhea นั้น ในปัจจุบันยังไม่มีการระบุชื่เรียกที่แน่ชัด ทั้งนี้แล้วแต่อาการและรอยโรคที่เกิดที่ผิวหนังที่พบ โดยโรค Seborrhea ขั้นปฐมภูมิ (Primary seborrhea) นั้นจะพบได้ไม่บ่อย เป็นโรคที่เกิดความผิดปกติของการผลัดเซลล์ผิวมากเกินไป จะพบว่าขนมีลักษณะเป็นมัน เป็นสะเก็ดรังแคที่ผิวหนังจำนวนมากและมักไม่แสดงอาการคัน  สามารถวินิจฉัยแยกแยะ ได้โดยการแยกออกจากโรคผิวหนังที่มีอาการคล้ายกัน หรือภาวะ Seborrhea จากโรคผิวหนังชนิดอื่นออกได้ ทั้งนี้

สามารถทำการรักษาได้ ด้วยการหมั่นอาบน้ำ ให้เสริมด้วยวิตามิน A หรือ retinoid

ส่วนโรค Seborrhea ขั้นทุติยภูมิ (Secondary seborrhea) เป็น Seborrhea ที่เกิดจากความผิดปกติอื่นของผิวหนังนั้น จะมีอาการคล้ายกับโรคขั้นปฐมภูมิ แต่มีโอกาสพบอาการคันร่วมด้วย ดังเช่นในม้า มักเกิดภาวะ Seborrhea ตามมาจากการที่สัตว์มีปัญหาเป็นโรค pemphigus foliaceus or equine sarcoidosis 

กระบวนการเกิดโรคและอาการที่พบ

กระบวนการผลัดเซลล์ผิว จะเกิดจากการแบ่งตัวของชั้นล่างสุดของชั้นหนังกำพร้า (basal cell layer) ซึ่งเป็นชั้นเซลล์ที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่ ก็จะเคลื่อนตัวออกมาชั้นบนเรื่อยๆ เซลล์จะมีการเปลี่ยนแปลง รูปร่างไปจนกลายเป็น corneocytes (หรือก็คือ dead keratinocytes) ที่อุดมไปด้วยไขมันที่มีความสามารถในการปกป้องชั้นผิวหนังและมีความสามารถในการต่อต้านเชื้อจุลชีพต่างๆ หลังจากนั้นจะมีการลอกหลุดของเซลล์ชั้นบนออก เรียกกระบวนนี้ว่า keratinization ความผิดปกติของการเกิด keratinocyte หรือ corneocytes สามารถจำแนกได้ออกเป็น ความผิดปกติแบบปฐมภูมิ ซึ่งเกิดจากพันธุกรรม หรือความผิดปกติแบบทุติยภูมิ ที่เกิดตามมาจากโรคผิวหนังอื่นโน้มนำ

Seborrhea เป็นชื่อที่ใช้จำกัดความ ผิวหนังที่แสดงอาการมีสะเก็ดรังแคเป็นจำนวนมาก (seborrhoea sicca), ผิวหนังมีความมันเยิ้ม (seborrhoea oleosa), หรือผิวผนังที่มีคราบ (crust) (seborrhoeic dermatitis) 

อาการที่เจ้าของสามารถพบได้บ่อยคือ ลักษณะของรังแคที่มีมากเกินปกติ อาการนี้มักไม่ค่อยพบในแมว หรือบางบ้านที่ชอบในการแปรงขนหรืออาบน้ำเป็นประจำจะพบว่า ขนมีลักษณะแห้งและไม่มันวาว หรือมีการสะสมของ keratin หรือ follicular material บนเส้นขน บางตัวอาจจะพบปื้นมัน มีกลิ่นตัว อาการอื่นที่พบได้ เช่น มีสิว ขนร่วง จมูกและอุ้งเท้าหนาตัว หูอักเสบ ขอบใบหูหนา หรือต่อมไขมันบริเวณหางทำงานมากเกิน

การตรวจวินิจฉัย

Primary seborrhea สามารถวินิจฉัยได้จากการพิจารณาตัดโรคอื่นออกไป เช่น การติดเชื้อแบคทีเรีย ยีส ขี้เรื้อนเปียก หรือโรคภูมิแพ้เป็นต้น  

กล่าวคือภาวะ seborrhea เป็นความผิดปกติของผิวหนังที่มีสะเก็ดรังแคเป็นจำนวนมาก จากความผิดปกติของกระบวนการผลัดเซลล์ผิว ในชั้นที่ผลิตไขมัน ซึ่งประกอบด้วย ต่อมไขมัน และชั้นหนังกำพร้า (icfbulletin, BSAVA) ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากพันธุกรรม หรือมีโรคโน้มนำอื่นๆ ก็ได้  โดยสายพันธุ์ที่มักพบความผิดปกตินี้ ได้แก่  

● American Cocker Spaniels

● English Springer Spaniels

● Basset Hounds

● West Highland White Terriers

● Dachshunds

● Labrador and Golden Retrievers

● German Shepherds

พบว่าอายุของสัตว์ที่มีความผิดปกติเกี่ยวกับการผลัดเซลล์ผิว แบบปฐมภูมิ (primary keratinization) จะเริ่มแสดงอาการที่อายุน้อยกว่า 1 เดือน และมีอาการรุนแรงขึ้นตามอายุ ในรายที่มีปัญหาโรคภูมิแพ้ผิวหนัง (Atopic dermatitis) มักเริ่มแสดงอาการที่อายุ 1-3 ปีและที่มีความผิดปกติของฮอร์โมนจะเริ่มแสดงอาการเมื่อเข้าสู่วัยกลางถึงวัยชรา

ประวัติของสัตว์ป่วยก็เป็นสิ่งสำคัญ เช่น อาการคัน มักมีภาวะ seborrea จากโรคผิวหนังอักเสบติดเชื้อ แต่ก็สามารถพบได้ในรายที่เป็นPrimary Seborrhea เช่นกัน หรือมีอาการเป็นฤดูกาล ซึ่งอาจจะเกี่ยวข้องกับอาการแพ้ สารก่อภูมิแพ้ หรือหมัด ซึ่ง Seborrea นั้นไม่สัมพันธ์กับฤดูกาล หรือหากอาการกินน้ำเยอะปัสสาวะเยอะ กินเก่ง ก็สามารถช่วยวินิจฉัยแยกโรคที่มีความผิดปกติของฮอร์โมนออกได้

หมอโอห์ม

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ ฝ่ายประชาสัมพันธ์และภาพลักษณ์องค์กร 

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย