นับตั้งแต่ต้นเดือนมีนาคม พ.ศ. 2564 เป็นต้นมา หลายสื่อได้นำเสนอข่าวประเทศจีนได้แบนบริษัทค้าปลีกแบรนด์ดังอย่างเอชแอนด์เอ็ม (H&M) และไนกี้ (Nike) และยังมีแบรนด์อื่นๆ สาเหตุครั้งนี้มาจากการที่ผู้บริหารบริษัทของแบรนด์ดังทั้งสอง ได้แสดงความกังวลเกี่ยวกับอุตสาหกรรมฝ้ายจีนในเขตปกครองตนเองซินเจียง ที่คาดว่ามีการใช้แรงงานชาวอุยกูร์ทำงานให้บริษัทในจีนเยี่ยงทาส อันเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชน ซึ่งแบรนด์ทั้งสองได้ออกมาแสดงว่าจะไม่ใช้ฝ้ายจากซินเจียง

ผู้บริหารแบรนด์เอชแอนด์เอ็ม เคยแถลงการณ์ว่า “ไม่สนับสนุนการใช้ฝ้ายจากเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์”

เอชแอนด์เอ็ม (H&M) หรือแฮนเนส แอนด์ มอริทส์ อาเบ (Hennes & Mauritz AB) มีสำนักงานใหญ่อยู่ที่กรุงสตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดน เป็นบริษัทจำหน่ายเครื่องแต่งกายและเครื่องประดับ มีสาขาจำนวนกว่า 5,076 สาขา ใน 74 ประเทศ

ไนกี้ (Nike) ก่อตั้งเมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2507 เป็นบริษัทผลิตเครื่องกีฬา อุปกรณ์กีฬา เสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย มีสำนักงานใหญ่อยู่ที่วอชิงตัน เคาน์ตี้,
รัฐโอเรกอน, สหรัฐอเมริกา มีสาขาอยู่ทั่วโลก

เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ เป็นเขตปกครองตนเองของจีนในภาคตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศ ถือได้ว่าเป็นเขตปกครองใหญ่ที่สุดของจีนและเป็นเขตการปกครองชาติที่ใหญ่ที่สุดเป็นอันดับ 8 ของโลก มีพื้นที่กว่า 1.6 ล้านตารางกิโลเมตร และเป็นเขตการปกครองที่ทั้งยังมีประชากรมากที่สุดติดอันดับหนึ่งในสิบ

คำกล่าวเช่นนี้ รัฐบาลจีนมองว่า ทำให้จีนเสียหายสร้างความไม่พอใจให้กับจีนเป็นอย่างมากมีการแสดงออกอย่างชัดเจนในการตอบโต้ เพื่อปกป้องชื่อเสียงของประเทศ สื่อในจีนอย่างสถานีโทรทัศน์ซีจีทีเอ็น (CGTNChina Global Television Network) ได้จัดทำสารคดีที่แสดงให้เห็นว่า การเก็บฝ้ายในซินเจียงมีการใช้เครื่องจักรแทนแรงงานมนุษย์ไม่ได้มีการใช้แรงงานชาวอุยกูร์เยี่ยงทาสตามที่ถูกประณามแต่อย่างใด

เช่นเดียวกับเซเลบริตี้ นักแสดง อินฟลูเอนเซอร์ ไม่ว่าจะเป็นหวังอี้ป๋อ(Wang Yibo), หวงเซวียน (Huang Xuan), วิคตอเรีย ซ่ง (Victoria Song) ได้ประกาศเป็นเสียงเดียวกันว่า “ประโยชน์ของชาติอยู่เหนือทุกอย่าง” โดยประกาศยกเลิกสัญญาการเป็นพรีเซ็นเตอร์หรือแบรนด์แอมบาสซาเดอร์กับเอชแอนด์เอ็มและไนกี้ นอกจากนี้ ยังมีแบรนด์อื่นอย่าง Adidas, Tommy Hilfiger, Converse และ New Balance โดนหางเลขไปด้วย

ไม่ใช่ว่าจะหยุดเพียงแค่นี้ แพลตฟอร์มอี-คอมเมิร์ซ  (e-commerce) จีน เช่น Alibaba, JD.com, Pinduoduo, Tmall ได้ยกที่เลิกจำหน่ายสินค้าของเอชแอนด์เอ็ม ทำให้ต้องสูญเสียลูกค้าในช่องทางนี้เป็นจำนวนมาก จากที่เคยมีลูกค้ามาช็อปปิ้งกันอย่างคึกคัก แต่ตอนนี้กลับหายไปจากแอปพลิเคชั่น นอกจากนี้ร้านค้าแอปพลิเคชั่นสมาร์ทโฟนจีนหลายราย เช่นหัวเหว่ย, เสี่ยวหมี่, ออปโป ได้ถอดแอปไนกี้และอดิดาสออกด้วย

การต่อต้านครั้งนี้ ทำให้นางเจน ซากี โฆษกทำเนียบขาว ออกแถลงการณ์เมื่อวันที่ 26 มีนาคม พ.ศ. 2564 ว่า สหรัฐอเมริกาขอเรียกร้องให้ประชาคมโลกต่อต้านการกระทำของจีน กรณีการใช้โซเชียลมีเดียเป็นอาวุธโจมตีบริษัทต่างประเทศที่ดำเนินธุรกิจในประเทศจีนอย่างถูกต้อง รัฐบาลวอชิงตันส่งเสริมและสนับสนุนให้ผู้ประกอบการทั่วโลกมีความเคารพและยึดมั่นต่อหลักสิทธิมนุษยชน ตามแนวทางพื้นฐานของสหประชาชาติ (ยูเอ็น) และองค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (โออีซีดี) ซึ่งคัดค้านการใช้แรงงานทาส

เอชแอนด์เอ็มรายงานผลประกอบการในจีนก่อนหักภาษี ในช่วงไตรมาสแรกของปีงบการเงินปัจจุบัน คือระหว่างเดือนธันวาคม พ.ศ. 2563 ถึงเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564 ขาดทุน 4,984.29 ล้านบาท เทียบกับช่วงเวลาเดียวกันของปีที่แล้วซึ่งมีผลกำไร 8,964.55 ล้านบาทและหากย้อนไปในปี พ.ศ.2562 มีรายได้ 43,820ล้านบาท หรือคิดเป็นร้อยละ 5 ของรายได้ เป็นอันดับ 3รองจากเยอรมนี และสหรัฐอเมริกา

จากการที่แบรนด์ดังถูกต่อต้านจากชาวจีน วิกฤตินี้กลับกลายเป็นโอกาสสำหรับแบรนด์ของจีนอย่างหลี่หนิง (Li Ning) และแอนต้า (Anta) ที่กลับมาได้รับการสนับสนุนจากชาวจีน โดยกลุ่มผู้ใช้อินเตอร์เนตจีนได้ประกาศว่า จะหันมาอุดหนุนสินค้าสัญชาติจีนแทน

เรื่องการแบนหรือคว่ำบาตรสินค้า หากเปรียบเทียบกับกรณีของไทย ถุงพลาสติกลายสายรุ้งที่ไทยใช้มานาน เห็นได้ตามตลาดนัดที่พ่อค้าแม่ค้าใช้บรรจุสินค้า ที่มีแบรนด์ดังระดับโลกนำไปออกแบบเป็นกระเป๋าและ จำหน่ายในราคาหลักหมื่น ในขณะที่จำหน่ายที่ไทยลายเดียวกันแต่วัสดุต่างกัน หากมองไกลๆ อาจแยกไม่ออกราคาเพียงหลักร้อย

หรือ สุพรีม (Supreme) แบรนด์สินค้าแฟชั่นระดับโลกชื่อดัง ที่ได้เปิดตัวคอลเลคชั่น สปริง/ซัมเมอร์ 2021 (Spring/Summer 2021) ด้วยเสื้อเชิ้ตรุ่น Blessings Ripstop Shirt (Supreme xหลวงพ่อคูณ) โดยใช้ยันต์สีเหลืองรูปหลวงพ่อคูณ เกจิชื่อดังวัดบ้านไร่ อำเภอด่านขุนทด จังหวัดนครราชสีมา สกรีนบนเสื้อ หลวงพ่อคูณ คนไทยต่างทราบดีว่าหลวงพ่อท่านเป็นพระสงฆ์ผู้เป็นที่เลื่อมใสศรัทธาของลูกศิษย์ทั้งไทยและต่างประเทศ

ประเทศไทยเป็นเพียงประเทศเล็กๆ ตลาดในไทยต่างจากตลาดในจีนอย่างเทียบไม่ได้ คนไทยคงไม่สามารถที่จะทำการต่อต้านสินค้าดังกล่าวได้ หรือแม้จะต่อต้าน เจ้าของสินค้าคงไม่ได้รับผลกระทบแต่อย่างใด กรณีหลวงพ่อคูณ สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ (พศ.) ได้ทำหนังสือแจ้งไปยังบริษัทผู้ผลิต เพื่ออธิบายถึงความไม่เหมาะสม

กรณีประเทศจีน แบรนด์ดังคงต้องหาทางเร่งแก้ปัญหานี้ มิเช่นนั้นรายได้จะสูญหายนับหมื่นล้านบาทนอกจากนี้ ต้องยอมรับว่า จีนสามารถบริหารประเทศจนเป็นมหาอำนาจด้านเศรษฐกิจของโลก จะทำอะไรต้องทบทวนให้ดีๆ มิฉะนั้นจะกลายเป็น “ทุบหม้อข้าวตัวเอง”