คำสั่งตามมาตรา 44 ที่ 42/2559 เรื่อง การดําเนินการโครงการรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงิน มีแง่มุมน่าสนใจอย่างไร

1) รถไฟฟ้าสายสีน้ำเงิน ที่เปิดให้บริการอยู่แล้ว ก็คือรถไฟฟ้าใต้ดิน ตั้งแต่หัวลำโพง-บางซื่อ นั่นเอง

และโครงการรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินส่วนต่อขยาย ก็คือการต่อขยายออกไปที่ปลายทั้งสองด้าน ซึ่งทั้งหมดก็บรรจบกันเป็นวงกลม ได้แก่

ช่วงบางซื่อ-ท่าพระ คือการต่อขยายจากสถานีใต้ดินบางซื่อ เตาปูน ต่อไปถึงท่าพระ ระยะทาง 11 กม. เป็นเส้นทางยกระดับทั้งหมด โดยจุดผ่านสถานีเตาปูน จะเป็นสถานีร่วมกับโครงการรถไฟฟ้าสายสีม่วง ที่วิ่งมาจากบางใหญ่ และกำลังจะเปิดให้บริการนั่นเอง

ช่วงหัวลำโพง-บางแค ระยะทาง 15.9 กม. เริ่มจากสถานีรถไฟฟ้าใต้ดินหัวลำโพง เป็นเส้นทางใต้ดิน ผ่านถนนเจริญกรุง 
วังบูรพา ถนนสนามไชย ลอดใต้แม้น้ำเจ้าพระยา ขึ้นเป็นเส้นทางยกระดับ มีตรงถนนเข้าสู่สี่แยกท่าพระ ซึ่งจะมีสถานีร่วมกับสายสีน้ำเงินที่วิ่งมาจากบางซื่อ-ท่าพระ ต่อไปตามแนวถนนเพชรเกษม

2) จะเห็นว่า การเดินรถไฟฟ้าช่วงสถานีใต้ดินบางซื่อ-เตาปูน เป็นส่วนหนึ่งของการเดินรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินส่วนต่อขยาย ซึ่งปัจจุบัน ยังอยู่ระหว่างการคัดเลือกผู้เข้ามาเดินรถนั่นเอง

นั่นทำให้ยังไม่มีรถไฟฟ้าบริการในช่วงจากสถานีเตาปูน-บางซื่อ แม้ว่างานโยธาจะเสร็จแล้วก็ตาม

กระทั่งว่า จะต้องหารถโดยสารและรถไฟธรรมดามาเตรียมบริการรับ-ส่งผู้โดยสาร เป็นที่น่าเวทนา

3) สาระสำคัญของคำสั่งมาตรา 44 ข้างต้น คือ การแก้โจทย์ว่า โครงการรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงิน (สายเฉลิมรัชมงคล) ช่วงหัวลําโพง–บางซื่อ และโครงการรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินส่วนต่อขยาย ช่วงหัวลําโพง–บางแค และช่วงบางซื่อ–ท่าพระ ที่ยังมีปัญหาในการเชื่อมต่อและร่วมใช้ระบบรถไฟฟ้า การพิจารณาคัดเลือกเอกชน และการแก้ไขสัญญาร่วมลงทุน จะต้องทำให้มีการเดินรถแบบต่อเนื่องเป็นโครงข่ายเดียวกัน (Through Operation)

ความหมายคือ สามารถนั่งรถขบวนเดียว รวดเดียว ไม่ต้องลงไปต่อขบวนรถ สำหรับสายสีน้ำเงินตลอดสาย ดังลักษณะกายภาพของเส้นทางที่วิ่งเป็นวงกลม ซึ่งเป็นเรื่องที่สมควรแล้ว

คำสั่งนี้ ช่วยผ่าทางตัน เปิดทางสะดวก และรวบรัดการดำเนินการตาม พ.ร.บ.การให้เอกชนร่วมลงทุนในกิจการของรัฐ พ.ศ. 2556 ที่กำลังดําเนินการอยู่ ทำให้มีประสิทธิภาพ ลดขั้นตอน เป็นเนื้อเดียวกัน นำไปสู่การเจรจากับผู้รับสัมปทานเดินรถสายสีน้ำเงินใต้ดินอันเดิม พร้อมกำหนดเวลาทำงานรัดกุมขึ้น

โดยให้คณะกรรมการการรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย กําหนดหลักเกณฑ์การแบ่งปันผลประโยชน์จากค่าโดยสาร รวมถึงหลักเกณฑ์อื่น เพื่อจะนำไปใช้เจรจาตกลงกับเอกชน โดยกำหนดไว้ด้วยว่า หลักเกณฑ์ดังกล่าวต้องคํานึงถึงความสะดวกและความปลอดภัยในการใช้บริการของประชาชน ทั้งนี้ ให้รับฟังความเห็นของกระทรวงคมนาคม สภาพัฒน์ สคร. และคณะกรรมการความร่วมมือป้องกันการทุจริตประกอบด้วย ก่อนนำเสนอรัฐมนตรีคมนาคม

เมื่อได้ข้อยุติแล้ว ให้เจรจาร่วมกันกับผู้รับสัมปทานเดินรถไฟฟ้าโครงการรถไฟฟ้าสายเฉลิมรัชมงคล ให้ดําเนินการโครงการส่วนต่อขยาย และดําเนินการให้มีการแก้ไขสัญญาร่วมลงทุนโครงการรถไฟฟ้าสายเฉลิมรัชมงคล กับผู้รับสัมปทานดังกล่าว เพื่อให้สามารถเดินรถแบบต่อเนื่องเป็นโครงข่ายเดียวกัน (Through Operation)

ความหมาย คือ การเจรจาเดินรถสายสีน้ำเงินส่วนต่อขยายนั้น นำไปสู่การแก้ไขสัญญาสัมปทานเดินรถไฟฟ้าใต้ดินสายสีน้ำเงิน ที่เอกชนมีอยู่เดิมด้วย เพื่อให้สอดคล้องกับสัญญาเดินรถใหม่ ตลอดสาย จะได้ไม่ลักลั่น

คำสั่ง คสช. ระบุว่า ต้องคํานึงถึงประโยชน์สูงสุดต่อประชาชนผู้ใช้บริการ และการแบ่งปันผลประโยชน์ต่อภาครัฐอย่างเหมาะสมและเป็นธรรม และรับฟังความเห็นของคณะกรรมการความร่วมมือป้องกันการทุจริตด้วย โดยให้นําหลักเกณฑ์ วิธีการ และแนวทางในการใช้ระบบข้อตกลงคุณธรรม (Integrity Pact) มาใช้ด้วย

ระบบข้อตกลงคุณธรรม จะต้องมีการลงนามร่วมกัน 3 ฝ่าย ระหว่างหน่วยงานภาครัฐเจ้าของโครงการ เอกชน และผู้สังเกตการณ์ (Observer) คัดเลือกมาจากสมาคมวิชาชีพ เช่น สมาคมวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ องค์กรต่อต้านคอร์รัปชัน (ประเทศไทย) ภาคประชาสังคม ซึ่งเป็นผู้มีความเชี่ยวชาญ มีประสบการณ์ และมีความรู้ความสามารถในโครงการจัดซื้อจัดจ้างนั้นๆ เพื่อเข้าร่วมสังเกตการณ์ในกระบวนการด้วย

เมื่อได้ผลการเจรจาและร่างสัญญาร่วมลงทุนกับเอกชนแล้ว ก็ให้กลับมาดำเนินการตามแนวทาง พ.ร.บ.การให้เอกชนร่วมลงทุนในกิจการของรัฐ ต่อไป โดยให้สํานักงานอัยการสูงสุดตรวจพิจารณาร่างสัญญาเสียก่อนด้วย

ผู้ปฏิบัติหน้าที่ตามคําสั่งนี้ จะได้รับการคุ้มครอง ไม่ต้องรับผิดทางแพ่ง ทางอาญา หรือทางวินัย เฉพาะที่ได้กระทําการไปตามอํานาจหน้าที่โดยสุจริต และไม่เกินสมควรแก่เหตุ

ขอเตือนไว้ตรงนี้ว่า การคุ้มครองไม่ครอบคลุมถึงกรณีถ้าหากว่าไปเจรจาเอื้อประโยชน์แก่เอกชนโดยไม่สุจริต เช่น มีผลประโยชน์ใต้โต๊ะ เอื้อประโยชน์เกินงาม เป็นต้น ซึ่งสังคมจะต้องช่วยกันจับตามองต่อไป

4) ดร.สามารถ ราชพลสิทธิ์ อดีตรองผู้ว่าฯฝ่ายโยธา อดีต สส.ประชาธิปัตย์ ที่ติดตามตรวจสอบโครงการคมนาคมของรัฐบาลปัจจุบันอย่างเข้มข้น วิพากษ์วิจารณ์ตรงไปตรงมา แสดงความเห็นในเฟซบุ๊คว่า

“ผมเห็นด้วยอย่างยิ่งกับคำสั่งดังกล่าว ด้วยเหตุผลดังนี้

1. จะทำให้การคัดเลือกโอเปอเรเตอร์สำหรับรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินใหม่ทำได้เร็วขึ้น เนื่องจากคำสั่งฉบับนี้ได้ระบุให้เจรจาต่อรอง
โดยตรงกับโอเปอเรเตอร์รายเดิม นั่นคือบริษัท ทางด่วนและรถไฟฟ้ากรุงเทพ จำกัด (มหาชน) หรือบีอีเอ็ม ไม่ต้องเปิดประมูลใหม่ โดยได้กำหนดระยะเวลาการดำเนินงานและผู้รับผิดชอบในแต่ละขั้นตอนไว้อย่างชัดเจน

2. จะทำให้การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย (รฟม.) สามารถเปิดให้บริการรถไฟฟ้าช่วงระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร ระหว่างบางซื่อ-เตาปูนได้เร็วขึ้น เนื่องจากคณะกรรมการที่เกี่ยวข้องมีขวัญกำลังใจและกล้าที่จะเร่งรัดการดำเนินงาน เพราะได้รับการคุ้มครองการปฏิบัติหน้าที่จากคำสั่งฉบับนี้ อีกทั้ง บีอีเอ็มก็มั่นใจว่าจะได้รับงานบริหารจัดการเดินรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินใหม่อย่างแน่นอน ทำให้กล้าที่จะเร่งรัดงานเพราะไม่มีความเสี่ยง หากไม่มีคำสั่งฉบับนี้ รฟม.จะต้องใช้เวลาไม่น้อยกว่า 1 ปี 6 เดือน จึงจะสามารถเปิดให้บริการรถไฟฟ้าช่วงบางซื่อ-เตาปูน ได้ แต่ด้วยคำสั่งฉบับนี้ คาดว่าจะใช้เวลาประมาณ 1 ปีเท่านั้น

3. จะทำให้รฟม.สามารถเปิดให้บริการรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินใหม่ช่วงที่เหลือ ซึ่งประกอบด้วย ช่วงเตาปูน-ท่าพระ-หัวลำโพง และช่วงท่าพระ-บางแค ได้เร็วขึ้น เช่นเดียวกัน กล่าวคือ เดิมคาดว่าจะเปิดได้เร็วที่สุดประมาณปลายปี พ.ศ.2562 ในขณะที่การก่อสร้างงานโยธาของรถไฟฟ้าช่วงดังกล่าวจะแล้วเสร็จประมาณปลายปี พ.ศ.2561 ทำให้รฟม.ต้องสูญเสียเงินจำนวนไม่น้อยสำหรับการบำรุงรักษาในช่วงระยะเวลาที่ปล่อยว่างอยู่ไม่น้อยกว่า 1 ปี แต่ด้วยคำสั่งฉบับนี้จะทำให้สามารถเปิดบริการได้เร็วขึ้นได้ประมาณ 6 เดือน ทำให้รฟม.มีรายได้เร็วขึ้น และยังสามารถลดค่าใช้จ่ายสำหรับการบำรุงรักษาในช่วงระยะเวลาที่ยังไม่เปิดให้บริการได้อีกด้วย

น่าเสียดายที่ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี และหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ตัดสินใจใช้ ม.44 ช้าไป เพราะท่านคงไม่ได้รับรายงานปัญหาเหล่านี้ตั้งแต่ช่วงแรกๆ ที่เข้ามารับตำแหน่งนายกรัฐมนตรี แต่คงได้รับรายงานเมื่อถึงทางตันแล้ว ทั้งๆ ที่ ปัญหามีมาเนิ่นนานและกระทรวงคมนาคมก็รับรู้มาตลอด ถ้ามีการประกาศใช้ ม.44 ตั้งแต่ต้นปีที่แล้ว ปัญหาคงได้รับการสะสางได้ทันเวลาหรือได้เร็วขึ้น อย่างไรก็ตาม แม้ว่า ม.44 ถูกนำมาใช้ในกรณีนี้ช้าไปหน่อย แต่ก็ยังดีกว่าไม่นำมาใช้เลย”

สารส้ม