การจัดแข่งขันฟุตบอลสานสัมพันธ์จุฬาฯ-ธรรมศาสตร์ 2024 ซึ่งจัดขึ้นโดยองค์การบริหารสโมสรนิสิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (อบจ.) และองค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (อมธ.) เมื่อวันที่ 31 มี.ค.ที่ผ่านมา ถูกวิพากษ์วิจารณ์ถึงรูปแบบการจัดงานที่เปลี่ยนไป

ทั้งการนำจอแอลอีดีแปรอักษรแทนการใช้นิสิตหรือนักศึกษาของแต่ละสถาบัน รวมไปถึงการอัญเชิญพระเกี้ยวไปกับรถกอล์ฟคันเล็กๆ แทนการแบกเสลี่ยง โดยที่บนรถมีการตกแต่งจัดแบบไม่มีความประณีต เหมือนเจตนาด้อยค่ามากกว่าเชิดชู

ล่าสุด มีทั้งคำชี้แจงและเสียงวิพากษ์วิจารณ์ต่อเนื่อง

1. เพจ Chula BAKA อธิบายชี้แจงว่า

“พระเกี้ยว เป็นสัญลักษณ์สำคัญที่ชาวจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยภาคภูมิใจ สืบเนื่องจากชื่อของมหาวิทยาลัยที่ได้รับพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อเป็นพระบรมราชานุสาวรีย์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ผู้พระราชทานกำเนิดมหาวิทยาลัย

โดยขบวนอัญเชิญพระเกี้ยวในงานฟุตบอลสานสัมพันธ์จุฬา-ธรรมศาสตร์ 2024 ในครั้งนี้เหล่านิสิตได้ตั้งใจเป็นอย่างยิ่งในการคัดสรรสัญลักษณ์ ตัวแทนแห่งองค์ความรู้ของศาสตร์แขนงต่างๆ มารายล้อมในขบวนอัญเชิญพระเกี้ยว อันประกอบไปด้วย

• เข็มฉีดยาและขวดชมพู่ ตัวแทนของ วิทยาศาสตร์สุขภาพและวิทยาศาสตร์เทคโนโลยี

• หนังสือเล่มหนา ตัวแทนของ สังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์

• ไม้ฉากเรขาคณิต ตัวแทนของ คณิตศาสตร์และสถาปัตยกรรมศาสตร์

• เกียร์ ตัวแทนของ วิศวกรรมศาสตร์

• สเลทฟิล์ม ตัวแทนของ นิเทศศาสตร์

• ดัมเบล ตัวแทนของ วิทยาศาสตร์การกีฬา

• จานสี ตัวแทนแห่งศาสตร์ศิลปะ

โดยสัญลักษณ์เหล่านี้ที่อยู่รายล้อมพระเกี้ยวกำลังถูกขับเคลื่อนด้วยรถไฟฟ้า

เปรียบเสมือนองค์ความรู้ที่อยู่คู่กับจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่ได้พัฒนาวงการต่าง ๆ ในประเทศไทยและในระดับโลก ในทุกยุคสมัย ขณะเดียวกันก็ได้กลับมาโอบอุ้มให้มหาวิทยาลัยก้าวไปข้างหน้าอย่างมั่นคงแข็งแรง สอดรับกับพันธกิจของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยอีกด้วย

นอกจากนี้ อีกสิ่งประดับตกแต่งขบวนที่ทุกท่านเห็นได้ก็คือ คือ “อะตอม” ที่สื่อถึงส่วนประกอบเล็กๆ ที่เมื่อรวมกันจะกลายเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่ เปรียบเสมือนความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของนิสิต บัณฑิต และบุคลากรของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่ร่วมแรงร่วมใจไปสู่การเป็นสถาบันเสาหลักที่ยั่งยืนของประเทศ อีกทั้งขบวนอัญเชิญพระเกี้ยวในครั้งนี้ ยังถูกตกแต่งด้วยดอกไม้จากพลาสติกที่ใช้แล้ว นำกลับมาใช้ซ้ำให้เกิดประโยชน์สูงสุดอย่างสอดคล้องกับแนวคิดของงานนั่นคือ Unity to Sustainability และร้อยเรียงเป็น “พวงดอกกล้วยไม้ที่ผลิบาน”ดั่งโบราณว่า “กล้วยไม้มีดอกช้า ฉันใด การศึกษาเป็นไป เช่นนั้น แต่ดอกออกคราวไร งามเด่นการศึกษาปลูกปั้น เสร็จแล้วแสนงาม”

ทั้งนี้ ทางคณะผู้จัดงาน น้อมรับฟังทุกความคิดเห็น และยินดีนำไปปรับปรุงเพื่อพัฒนาต่อยอดให้ดียิ่งขึ้นในอนาคตต่อไป”

2. คุณ Tong Tantraporn สะท้อนความคิดเห็นต่อคำชี้แจงข้างต้นว่า

“เหมือนลากผล มาเขียนเหตุ

ความตั้งใจมันสะท้อนออกมาเป็นภาพที่ปรากฏ

ภาพที่ปรากฏมันเล่าเรื่องชัดเจนถึงที่มา สติปัญญา และความสามารถ

ถ้าตั้งใจทำ มันจะออกมาดีกว่านี้

ต่อให้ไม่ใช้เสลี่ยง มันก็จะดูงดงามกว่านี้

ปีแรก จะเปลี่ยนไปใช้ EV แต่ทำได้แค่นี้

ไม่ค่อยสมศักดิ์ศรีปัญญาชน

ไม่ต้องพูดถึงสมพระเกียรติหรือไม่

เอาแค่ นี่เป็นผลงานของมหาวิทยาลัยที่ได้ชื่อว่าเป็นอันดับหนึ่งของไทย ก็ดูกะโหลกกะลามากเกินชื่อชั้นจุฬาฯ ไปมาก

มันไม่ได้สะท้อนอะไรเท่ากับสติปัญญาและความสามารถของตัวเองในการเปลี่ยนแปลง

ผมไม่ได้ต่อต้านการเปลี่ยนแปลง แต่ถ้าเปลี่ยนแล้วไม่ดีขึ้น แค่มักง่ายและสบายขึ้น แบบนี้มันตลกมาก

นี่ยังไม่นับการแปรอักษรดิจิตอล จริงๆ ถ้าไม่พร้อมจะแสดงพลังการทำงานเป็นทีมของกองเชียร์ ไม่ต้องมีก็ได้ บอลก็แข่งกันได้

แต่พอมานึกว่า เขาไม่ได้ใช้ชื่อการแข่งขันฟุตบอลประเพณีแล้ว ซึ่งก็ดี เพราะถือเป็นการนับหนึ่งใหม่

ซึ่งไม่จำเป็นต้องเอาอะไรที่เขาไม่พึงใจมาใช้เป็นมาตรฐานอีกต่อไป ก็ถือว่าโอเคครับ

มันไม่ใช่ฟุตบอลประเพณีอย่างที่เคยมีมา

ก็ไม่ต้องอัญเชิญอะไร ไม่ต้องทำกองเชียร์อะไร

แข่งเสร็จก็ไปปาร์ตี้สานสัมพันธ์กัน กองเชียร์ก็เชียร์ออนไลน์ Cheer from Everywhere

มันก็ได้แหละ อย่าต้องออกมาลำบากตากแดดกันเลย

จะดีกว่า”

3. ศิลปินแห่งชาติ คุณวินทร์ เลียววาริณ ให้ข้อคิดความเห็นว่า

“หลายปีนี้ผมใช้คำว่า preconceived idea (ความคิดปรุงแต่งล่วงหน้า) บ่อยๆบางคนอาจยังไม่เข้าใจว่าคืออะไร

pre แปลว่าก่อน conceive แปลว่าเกิดขึ้นหรือปฏิสนธิ preconceived จึงแปลว่าคิดล่วงหน้าหรือปรุงแต่งล่วงหน้า

ผมเจอคำนี้ครั้งแรกในวงการออกแบบ อาจารย์พยายามสอนให้นักศึกษาอย่าคิดหาผลลัพธ์ก่อนออกแบบจริงๆ ยกตัวอย่าง เช่น ลูกค้าให้ออกแบบบ้านพัก อ่านโจทย์ยังไม่ทันจบ ก็นึกภาพบ้านห้าห้องนอน มีห้องสนุกเกอร์ หลังคาจั่ว กำแพงบุหินกาบ อ้อ! เติมปล่องไฟบนหลังคาด้วยเพื่อความเท่ อย่างนี้เรียกว่าคิดเร็วไป ไร้ราก ไม่มีที่มา

ตามหลักออกแบบก็ต้องคิดไปทีละขั้นว่า บ้านแบบไหนเหมาะกับครอบครัวนั้นมากที่สุด แล้วออกแบบไปตามนั้น

แต่ preconceived idea ที่หนักหนากว่าการออกแบบไม่ดี คือ ความคิดปรุงแต่งล่วงหน้าที่เกี่ยวกับโลกทัศน์ เป็นความเชื่อแบบมีกรอบคิดเดิมฝังอยู่ มาจากความรู้สึกล้วนๆ ไม่ใช่มาจากความรู้ “ก็ฉันจะเชื่ออย่างนี้แหละ”

preconceived idea กับ bias (อคติ) จึงมักเดินคู่กัน

ความคิดปรุงแต่งล่วงหน้าทำให้เราติดกับดักความคิด มองโลกมุมเดียว และอาจทำให้การตัดสินพลาดเพี้ยน สังคมที่มีคนคิดปรุงแต่งล่วงหน้ามากๆ เป็นสังคมเบาปัญญาที่มีแต่คนพูดไม่มีคนคิด เชื่อง่าย ถูกจูงจมูกง่าย ไม่ถกกันด้วยเหตุผล แต่ด้วยความคิดที่ปรุงมาก่อนแล้ว

ตัวอย่างก็คือเหตุการณ์ล่าสุด วิวาทะเรื่องพระเกี้ยวบนรถกอล์ฟ

ฝ่ายหนึ่งเห็นว่าอะไรที่ไม่เหมือนเดิมคือไม่ดี อีกฝ่ายเห็นว่าอะไรที่เหมือนเดิมคือไม่ดี ทั้งนี้อาจเพราะแต่ละคนอาจมีความคิดปรุงแต่งล่วงหน้าเรื่องมุมมองทางการเมืองเรียบร้อยแล้ว “ฉันต้องไม่เห็นตรงกับอีกฝ่าย” ความคิดอ่านก็มักสะท้อนมุมมองนั้นไปด้วยจิตใต้สำนึก

ทางที่เหมาะกว่าคือพิเคราะห์พิจารณาด้วยเหตุผล ข้อเท็จจริง ประวัติศาสตร์ ไปจนถึงเรื่องความงามทางศิลปะ ก็อาจตอบได้ง่ายขึ้นว่าเราควรหรือไม่ควรใช้รถกอล์ฟอัญเชิญพระเกี้ยว

ในกรณีนี้เราต้องศึกษาก่อนว่า ทำไมจึงมีประเพณีอัญเชิญพระเกี้ยวโดยเสลี่ยง

พระเกี้ยวเครื่องประดับของพระจุลจอมเกล้าฯ ผู้ก่อกำเนิดจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย (ศิษย์รุ่นใหม่อย่าเพิ่งแย้งว่าสะกดผิด ชื่อมหาวิทยาลัยแห่งนี้แต่แรกไม่ใช่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) เนื่องจากพระเกี้ยวเป็นของสูง จึงใช้เสลี่ยงที่ใช้สำหรับของสูง

แล้วทำไมศิษย์จุฬาฯโดยเฉพาะยุคก่อนจึงเทิดทูนพระเกี้ยว? คำตอบมีสองข้อ

ข้อแรก คือ มันเป็นสัญลักษณ์ของรัชกาลที่ 5-6 ผู้ก่อตั้งมหาวิทยาลัย นี่คือการรำลึกถึงผู้มีบุญคุณต่อเรา

ข้อสอง คือ พระเกี้ยวเป็นสัญลักษณ์ของความเท่าเทียม เพราะเป็นพระราชดำริของรัชกาลที่ 5-6 ให้สามัญชนชาวบ้านมีโอกาสได้เรียนมหาวิทยาลัยเหมือนลูกหลานขุนนาง

อย่างนี้ ไม่เรียกว่าเท่าเทียม ก็ไม่รู้ว่าจะเรียกว่าอะไรแล้ว แสดงว่าไม่รู้จักที่มาของจุฬาฯ มันไม่ใช่แค่สถาบันศึกษา มันคือโอกาสของคนธรรมดา รัชกาลที่ 5-6 ทรงให้โอกาสเราทุกคนเรียน ใช้วิชาการเลี้ยงชีพของตนเองและครอบครัว นิสิตจุฬาฯยุคก่อนจำนวนมากมาจากครอบครัวที่ไม่มีอะไรเลย โอกาสได้เรียนที่จุฬาฯจึงเป็นบุญคุณอย่างหนึ่ง

ดังนั้น การทำพิธีอัญเชิญพระเกี้ยวก็คือการแสดงความรู้คุณอย่างหนึ่ง คล้ายประเพณีไหว้ครู คล้ายพิธีเช็งเม้ง

ช่วงนี้เป็นเทศกาลเช็งเม้ง ลูกหลานชาวจีนกลับภูมิลำเนาไปไหว้บรรพบุรุษผู้ล่วงลับ ครอบครัวผมก็เช่นกัน เช่นทุกๆ ปี พี่น้องผมบางคนบินกลับบ้านเกิด บางคนก็โดยสารรถไฟไปเตรียมข้าวของ เก็บกวาดฮวงซุ้ย ถอนหญ้า และทำพิธีไหว้ ฯลฯ กลางแดดร้อนเปรี้ยง (คิดๆ ดูบางทีมันอาจมีเหตุผลที่พิธีเช็งเม้งอยู่ในช่วงอากาศร้อนจัด อาจเพื่อพิสูจน์ว่าจะมีลูกหลานกี่คนที่จะฝ่าแดดไปทำพิธี)

เราไม่เคารพบรรพบุรุษ พ่อแม่ผู้ล่วงลับแบบขอไปที เราทำด้วยความประณีต กลางแดดร้อน เพราะอะไร? ก็เพราะการแสดงออกต่อพ่อแม่ผู้มีพระคุณ ทำน้อยกว่านี้ได้อย่างไร มันเป็นประเพณีคร่ำครึหรือไม่ ขึ้นอยู่กับว่าคนพูดใช้หัวใจหรือใช้ลัทธิความเชื่อที่ถูกกรอกมาจนกลายเป็นกรอบคิดพูด

การทำพิธีอัญเชิญพระเกี้ยวก็เช่นกัน บุญคุณของผู้ก่อตั้งมหาวิทยาลัยสูงล้น มอบชีวิตใหม่แก่นิสิตและอาจารย์ทุกคน เราจึงไม่เลือกวิธีลวกๆ ขอไปที อ้างลวกๆ ว่าอากาศมันร้อน หรือเพราะมันเป็นสัญลักษณ์ของความไม่เท่าเทียม เพียงเพราะไปยึดมั่นถือมั่นกับความคิดปรุงแต่งล่วงหน้าว่า “ฉันต้องไม่เห็นตรงกับประเพณีเดิม”

วิธีคิดแบบนี้จะกลายเป็นอคติที่สะสมนานวันเข้า ก็จะสร้างคนเบาปัญญาที่ไม่รู้ว่าตนเองเบาปัญญา และที่สำคัญคือ กลายเป็นคนอกตัญญูที่เห็นพิธีหน้า “ฮวงซุ้ย” เป็นเรื่องคร่ำครึ แต่แปลกที่คนเหล่านี้ประพฤติตนเข้าข่ายกินบนเรือนขี้บนหลังคา ไม่ชอบสถาบันผู้ก่อตั้งมหาวิทยาลัยที่เลี้ยงดูตน แต่ยังขอเรียนขอเกาะสถาบันนี้รับเงินเดือนต่อไป

นี่มิได้แปลว่าเราจะใช้รถกอล์ฟในพิธีไม่ได้ ถ้าจิตวิญญาณเดิมยังอยู่ครบถ้วน ก็ย่อมทำได้

แต่มันก็จะมาถึงประเด็นความงามทางศิลปะ ในมุมมองของสุนทรียศาสตร์

จุฬาฯสอนเรื่องความงามมาร้อยปี ผลิตนิสิตด้านออกแบบไปนับไม่ถ้วน ผลงานนิสิตเคยชนะรางวัลออกแบบนานาชาติมาแล้วไม่น้อย

จะมีใครเชื่อไหมว่าเราออกแบบได้ดีกว่านี้ไม่ได้จริงๆ ? Seriously?”

วินทร์ เลียววาริณ นิสิตจุฬาฯ รุ่นปี 2518...”

4. ขอกล่าวสรุปอย่างย่นย่อ ตรงไปตรงมา

ประการแรก ถ้านิสิตจุฬาฯ มีเจตนาจัดขบวนแห่พระเกี้ยว ตามที่แก้ตัวนั่นจริงๆ ก็สะท้อนความกระจอก ไร้ฝีมือ ไร้ความประณีต ไม่มีความใส่ใจที่จะทำงานออกมาให้สวยงาม ดูดีมีความสง่างาม สมความภาคภูมิต่อรากเหง้าของสถาบัน

ประการต่อมา ถ้าคำอธิบายเป็นแค่คำแก้ตัว หวังตัดตอนมิให้ไฟลามไปถึงผู้บริหารจุฬาฯนั่นก็จะสะท้อนความขี้ขลาด ฉวยโอกาสใช้เวทีกีฬาด้อยค่าสถาบันที่ตนเองมีอคติ บนฐานความคิดบิดเบี้ยว หยาบช้าสามานย์ (อาจารย์คนที่ออกมาให้ท้ายนิสิต ก็คือคนที่ลงชื่อให้เรียกร้องให้ยุติการตรวจสอบวิทยานิพนธ์ ป.เอกของจุฬาฯที่ใส่ร้ายสถาบันพระมหากษัตริย์นั่นเอง)

ทั้งคนกระทำและคนที่อยู่เบื้องหลัง ล้วนจิตใจต่ำตม เห็นแก่ตัวอย่างน่ารังเกียจ เพราะเหยียบย่ำความรู้สึกของชาวจุฬาฯส่วนใหญ่ ทั้งศิษย์เก่า ศิษย์ปัจจุบันที่มิให้เห็นดีเห็นงามกับงานโสโครกแบบนี้เลย (จะเห็นว่าในงานฟุตบอลมีคนเข้าไปร่วมหย่อมเดียว)

สารส้ม