รัฐล้มเหลว หรือ failed state กลายเป็นคำคำหนึ่งที่คนไทยจำนวนไม่น้อยใช้เป็นประเด็นในการสนทนาว่า เมืองไทยเข้าสู่สถานภาพรัฐล้มเหลวแล้วหรือยัง แต่ผู้เขียนขอยืนยันว่าปัจจุบันนี้ยัง แต่หากปล่อยให้ปัญหาต่างๆ รุมเร้ารัฐไทยเช่นนี้ไปเรื่อยๆ ก็คงหนีไม่พ้นต้องประสบภาวะรัฐล้มเหลวในอนาคตอันใกล้อย่างไม่ต้องสงสัย

ถามว่ารัฐล้มเหลวมีลักษณะอย่างไร ตอบแบบคร่าวๆ คือ มีปัญหาการเมือง ถามต่อไปว่าคนที่ติดตามความเคลื่อนไหวการเมืองไทย ตอบได้แล้วใช่ไหมว่าการเมืองไทยมีปัญหาหนักมาก โดยเฉพาะการมีรัฐบาลที่ไร้ประสิทธิภาพ และยังมีนายกรัฐมนตรีที่ไร้สิ้นสติปัญญา ไร้ความสามารถ จนทำให้เกิดคำถามตลอดเวลาว่าตกลงแล้วไทยมีนายกรัฐมนตรีกี่คน ใครคือตัวจริง และทำไมจึงมีนายกรัฐมนตรีหุ่นกระบอก นอกจากนี้ยังพบว่ามีปัญหาด้านนิติรัฐอย่างหนักหน่วงอีกด้วย โดยเฉพาะเรื่องทักษิณ ชินวัตร ต้องรับโทษคดีอาญาด้วยการจำคุก 1 ปี แต่ทักษิณ
ไม่เคยถูกส่งตัวเข้าไปในคุก แต่ในขณะที่คนไทยอีกหลายแสนคนไม่ได้รับอภิสิทธิ์เหมือนทักษิณได้รับ ขณะเดียวกันก็มีปัญหาความมั่นคงบริเวณชายแดนไทยในทุกด้าน ทั้งด้านตะวันออกใต้ และตะวันตก 

ในขณะเดียวกันไทยก็ประสบปัญหาเศรษฐกิจในระดับที่ถือได้ว่าน่าเป็นห่วงมาก แม้จะยังไม่อาจเรียกได้ว่าวิกฤตเศรษฐกิจ แต่ก็ต้องยอมรับว่าหลายภาคส่วนของไทยประสบวิกฤตเศรษฐกิจไปแล้ว โดยเฉพาะในกลุ่มธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) แล้วยังมีปัญหาเศรษฐกิจที่เกิดจากกลุ่มธุรกิจสีดำและสีเทาเป็นตัวปัญหาอีกด้วย แต่ที่น่าเป็นห่วงมากอีกประการคือปัญหาการกระจายรายได้และความเหลื่อมล้ำรายได้ของคนในสังคม โดยพบว่าผู้คนจำนวนมากโดยเฉพาะคนระดับล่างและกลางมีหนี้ครัวเรือนสูงมากซึ่งหลายรายก็เข้าข่ายอยู่ในกลุ่มหนี้เสียไปแล้ว ต้องย้ำว่ารัฐบาลไม่มีปัญญาแก้ปัญหาทุจริตคอร์รัปชั่นและปัญหาธุรกิจสีดำและสีเทา แต่แล้วรัฐบาลกลับต้องการสร้างบ่อนกาสิโนให้จงได้ โดยอ้างว่ามีบ่อนกาสิโนเพียงประมาณ 10 เปอร์เซ็นต์อยู่ใน entertainment complex ซึ่งคนที่รู้ทันเกมโกงของรัฐบาลต่างรู้ดีว่าการสร้างกาสิโนในไทยจะนำไปสู่การสร้างบ่อนการพนันออนไลน์ แล้วนำไปสู่การฟอกเงินผ่านกาสิโน ซึ่งเรื่องนี้เป็นกลเกมที่นักการเมืองตระกูลทุจริตในไทยชำนาญมาก 

ส่วนด้านสังคม แม้จะยังพบว่าตัวแปรในการพิจารณาความเป็นรัฐล้มเหลวของไทยในประเด็นนี้ยังนับว่าไม่น่ากังวลมากนัก แต่ก็ต้องยอมรับว่ามีความน่าเป็นห่วงพอประมาณโดยเฉพาะเรื่องคุณภาพชีวิต คุณภาพการศึกษา และคุณภาพ การเลือกปฏิบัติ และความรุนแรงในสังคม เราต้องยอมว่าคุณภาพชีวิตของคนไทยส่วนใหญ่ยังอยู่ในระดับที่ไม่ดีเทียบเท่ากับประเทศที่พัฒนาแล้ว ส่วนคุณภาพการศึกษาของไทยก็น่าเป็นห่วงมาก เพราะคนส่วนใหญ่ของประเทศไทยนั้นดูเหมือนว่าได้รับการศึกษาก็จริง แต่คุณภาพการศึกษายังไม่ได้มาตรฐานสากล ดังจะพบว่าการสอบวัดระดับคุณภาพการศึกษาของเด็กไทยผ่าน PISA (The Programme for International Student Assessment) ปรากฏว่าคะแนนของเด็กไทยต่ำว่าเกณฑ์มาตรฐานของ OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) เช่น คณิตศาสตร์ได้ 394 (คะแนนเฉลี่ยของ OECD คือ 472) วิทยาศาสตร์ 409 (คะแนนเฉลี่ยของ OECD คือ 485) และการอ่าน 379 (คะแนนเฉลี่ย OECD คือ 476) 

ครั้นเมื่อพิจารณาคุณภาพของนักการเมืองไทยส่วนใหญ่แล้วก็พบว่าอยู่ในขั้นเลวทรามมาก ดังจะเห็นได้ว่านักการเมืองไทยจำนวนมากไม่มีคุณภาพ เข้าสู่การเป็น สส. ด้วยความไม่ขาวสะอาด ไม่โปร่งใส เมื่อได้ขึ้นไปเป็นนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีก็จึงทำงานโดยไร้สติปัญญา ไร้ประสิทธิภาพ เพราะจำนวนไม่น้อยไร้ความละอาย ไร้สำนึกผิดชอบชั่วดี ด้วยเหตุดังกล่าวมานี้จึงทำให้น่าวิตกว่าหากยังปล่อยให้สังคมไทยอยู่ในสภาพเช่นนี้ต่อไป รับรองว่าอีกไม่นานประเทศไทยต้องเข้าสู่สภาวะ failed state อย่างแน่นอน

เฉลิมชัย ยอดมาลัย