เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว เราได้คุยกันถึงข้อจำกัดและวิธีการใช้ยาก่อนอาหารกันไปแล้ว สัปดาห์นี้ผมยังมีข้อมูลดีๆ จากภาควิชาเภสัชวิทยา คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เกี่ยวกับยาหลังอาหาร ยาพร้อมอาหาร และยาหลังอาหารทันทีมาฝากกันต่อครับ

ประเภทที่ 2 ยาหลังอาหาร

ยาหลังอาหาร เป็นยาที่ใช้ป้อนให้สัตว์เลี้ยงหลังจากกินอาหารไปแล้วไม่เกิน 30 นาที ซึ่งช่วงนี้จะยังมีอาหารอยู่ในกระเพาะอาหาร และมีความเป็นกรดในกระเพาะและทางเดินอาหารสูง (เนื่องจากร่างกายหลังน้ำย่อยเพื่อมาย่อยอาหาร) ซึ่งเหตุผลที่ต้องให้ยาในช่วงนี้ มีหลายอย่าง เช่น 

- ยาบางชนิดต้องอาศัยความเป็นกรดในการละลายและเปลี่ยนสภาพยาให้อยู่ในรูปที่พร้อมเกิดการดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย

- ยาหลายชนิดมีความระคายเคืองต่อกระเพาะอาหารค่อนข้างสูง ซึ่งอาจทำให้สัตว์เลี้ยงเกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียนได้ เช่น ยาลดไข้ ยาลดปวด ยาลดอักเสบ เป็นต้น สัตวแพทย์จึงมักแนะนำให้ป้อนยาหลังจากกินอาหาร เพื่อลดโอกาสในการเกิดอาการดังกล่าว 

- ยาบางชนิดต้องอาศัยไขมันเป็นตัวช่วยในการดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย เช่น กลุ่มวิตามินที่ละลายในไขมัน (วิตามิน A D E และ K) หรือยาต้านเชื้อราบางชนิด สัตวแพทย์จึงมักแนะนำให้ป้อนยาหลังจากกินอาหาร เพื่อให้ไขมันในอาหารเป็นตัวช่วยในการดูดซึมยาดังกล่าว

@ หากลืมป้อนยาหลังอาหารให้สัตว์เลี้ยง เมื่อให้อาหารไปนานแล้ว จะทำอย่างไร?

หากเกิดกรณีนี้ขึ้น และยังไม่เกิน 1 ชั่วโมงหลังอาหาร ให้ท่านป้อนยาดังกล่าวให้สัตว์เลี้ยงของท่านได้เลยทันที 

แต่หากเกินกว่า 1 ชัวโมงไปแล้ว ท่านเจ้าของอาจให้สัตว์เลี้ยงกินอาหารรองท้องสักเล็กน้อย แล้วจึงค่อยป้อนยาหลังอาหารดังกล่าว 

หากเลยมาเกินครึ่งหนึ่งของช่วงระหว่างมื้อนี้กับมื้อถัดไป หรือใกล้ถึงเวลาต้องป้อนยาในมื้อถัดไป (แล้ว ให้ข้ามยามื้อนั้นไปเลย) ไม่แนะนำให้กินยาเพิ่มเป็น 2 เท่าในมื้อถัดไปโดดเด็ดขาด 

สำหรับท่านที่ให้สัตว์เลี้ยงกินอาหารเพียงวันละ 1 มื้อ แต่สัตวแพทย์จ่ายยาให้ป้อนยาวันละ 2-3 ครั้งหลังอาหาร ท่านสามารถแบ่งให้อาหารเป็น 2-3 มื้อตามที่สัตวแพทย์สั่งยา โดยให้ปริมาณอาหารรวมในแต่ละวันเท่ากับปริมาณอาหารเดิมที่เคยให้ต่อวัน หรือท่านจะให้อาหารรองท้องสัตว์เลี้ยงก่อนป้อนยาหลังอาหารก็ได้ตามความสะดวกครับ

ประเภทที่ 3 ยาพร้อมอาหาร และ ยาหลังอาหารทันที

ยาพร้อมอาหาร

เป็นยาที่แนะนำให้ป้อนในระหว่างการกินอาหารของสัตว์เลี้ยง นั่นคือการให้สัตว์กินอาหารไปส่วนหนึ่ง แล้วป้อนยา แล้วก็ให้สัตว์กินอาหารที่เหลือต่อจนจบ หรือการสอดแทรกเม็ดยาปนเข้าไปในอาหารเลย เช่น เอายาใส่ในลูกชิ้น หรือไส้กรอก ก่อนจะป้อนอาหารนั้นให้สัตว์กิน เหตุผลหลักเพื่อให้อาหารช่วยหล่อลื่นให้ยาสามารถผ่านลงสู่กระเพาะอาหารได้ โดยที่ยาไม่สัมผัสกับหลอดอาหาร หรือทางเดินอาหารโดยตรง

มักใช้กับยากลุ่มที่มีโอกาสเกิดการระคายเคืองต่อทางเดินอาหารได้ เช่น ยาลดไข้ ยาลดปวด ยาแก้อักเสบ หรือเพื่อให้อาหารหรือส่วนประกอบในอาหารเป็นตัวช่วยในการดูดซึมของยาเข้าสู่ร่างกายครับ

ยาหลังอาหารทันที

ยาประเภทหลังอาหารทันทีนั้น โดยทั่วไปจะป้อนให้สัตว์เลี้ยงทันทีที่สัตว์กินอาหารหมด เนื่องจากต้องการให้กระเพาะอาหารมีอาหารบรรจุอยู่เต็ม เหตุผลในการให้ยาแบบนี้จะคล้ายกับการให้ยาพร้อมอาหาร คือ เพื่อลดโอกาสในการเกิดการระคายเคืองต่อกระเพาะอาหาร ซึ่งอาจทำให้สัตว์เลี้ยงคลื่นไส้ อาเจียน จากยาบางกลุ่มที่มีความระคายเคืองต่อกระเพาะและทางเดินอาหารมาก เช่น กลุ่มยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ เป็นต้นครับ

หวังว่าทุกท่านคงได้ความรู้เรื่องการให้ยาก่อนและหลังอาหาร รวมถึงหลักการให้ยาเมื่อเกิดปัญหาการลืมป้อนยาให้สัตว์เลี้ยงระหว่างมื้ออาหารนะครับ

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร. ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ฝ่ายประชาสัมพันธ์

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย