เวลาผู้ป่วยไม่สบายไปพบแพทย์ แพทย์จะต้องทำการซักประวัติ
ตรวจร่างกายอย่างละเอียด และส่วนใหญ่มักต้องสั่งตรวจเลือด
และหรือเอกซเรย์ต่างๆ เพิ่มเติม เพื่อการวินิจฉัยที่ถูกต้อง และการรักษาที่เหมาะสม
อาการ (symptom) คือ สิ่งที่ผู้ป่วยเล่าให้แพทย์ฟัง เช่น หายใจไม่ออก ปวดท้อง ท้องผูก ท้องเสีย ส่วนอาการแสดง (sign) คือ สิ่งที่แพทย์ตรวจพบ เช่น ตรวจพบว่าตับโต หัวใจโต บางอาการก็เป็นทั้งอาการและอาการแสดง เช่น มีไข้ ดีซ่าน (ตัว ตาเหลือง) ฯลฯ
ผมอยากพูดเกี่ยวกับอาการต่างๆ ที่มีความสำคัญที่ประชาชนควรทราบ จะกล่าวถึงอาการทั้งหมดที่พบบ่อยๆ ก่อน แล้วจึงจะค่อยลงลึกในแต่ละอาการ อาการต่างๆ มีมากมาย เช่น ปวดหัว ปวดท้อง ปวด ณ ที่ต่างๆ อาการคัน ผมร่วง ตาเหลือง(ส่วนขาวของตามีสีเหลือง) หรือที่แพทย์เรียกว่าดีซ่าน(jaundice) คอโต ปากเบี้ยว เจ็บแน่นอก หายใจไม่ออก หายใจไม่ทัน หายใจถี่ หอบ หัวใจเต้นผิดปกติ ท้องผูก ท้องเสีย ปัสสาวะบ่อย แสบ ขุ่น ปัสสาวะไม่ออก มีไข้ ประจำเดือนไม่มาหรือผิดปกติ มีตกขาว แขน ขา ไม่มีแรง ยกไม่ขึ้น อาการคัน ปวดไหล่ คอ เข่า หลัง ฯลฯ
วันนี้ขอพูดเรื่องอาการตัวเหลือง ตาเหลือง ก่อนนะครับหรือที่เรียกกันว่า ดีซ่าน หรือ jaundice ที่เกิดขึ้นที่ส่วนที่เป็นสีขาวของตา และตามผิวหนัง การกินมะละกอมากๆ ก็อาจทำให้ตัวเหลืองได้
การที่ร่างกายมีสีเหลืองนั้น สีเหลืองมาจาก bilirubin ซึ่งเป็นสารที่เกิดจากการทำลายของเม็ดเลือดแดง ปกติเม็ดเลือดแดงจะถูกผลิตใน bone marrow (ไขกระดูก) และจะมีอายุ 120 วันโดยประมาณ การหมดอายุของเม็ดเลือดแดงจะทำให้มีสารbilirubin เกิดขึ้น ซึ่งในคนปกติการสร้าง bilirubin และการขับถ่ายbilirubin ออกจากร่างกายผ่านตับลงสู่ระบบทางเดินอาหารออกมาในอุจจาระและปัสสาวะ จะพอดีๆ จึงไม่มี bilirubin เพิ่มจากระดับปกติ แต่ในบางโรค เช่น โรคเลือด จะมีการทำลายเม็ดเลือดแดงมาก และเร็วกว่าปกติ จึงทำให้มีสาร bilirubin มากกว่าปกติ เกินกว่าที่ร่างกายจะกำจัดได้ แต่ในกรณีนี้ระดับ bilirubin มักสูงไม่มากเพราะตับยังทำหน้าที่ได้ดี จากระดับ 1 mg% ในเลือด อาจสูงไม่เกิน 3 mg% พูดง่ายๆ ถ้า bilirubin สูงมากกว่านี้ มักไม่น่าเกิดจากโรคที่มีจากการทำลายของเม็ดเลือดแดง
สาเหตุใหญ่ของดีซ่านมาจากโรคตับเอง และการอุดตันของระบบทางเดินน้ำดี เพราะสาร bilirubin จะถูกขับออกจากร่างกายในระบบทางเดินน้ำดี ฉะนั้นถ้ามีการอุดตันของระบบทางเดินน้ำดี สาร bilirubin ก็จะคั่งในระบบทางเดินน้ำดี จะล้นออกมาอยู่ในเลือดและกระจายไปทั่วร่างกาย
ถ้าเป็นโรคของเนื้อตับเองก็อาจทำให้มีดีซ่านได้ ในกรณีที่เป็นโรคตับและโรคการอุดตันทางระบบทางเดินน้ำดี ระดับ bilirubin ในเลือดมักมีระดับสูงกว่า 3 mg% อาจเป็น 10-20 mg%
ฉะนั้นถ้าประชาชนสังเกตว่าตัวเองเหลือง (ทานมะละกอมากหรือเปล่า?) ควรสังเกตว่าตัวเองเหลืองมากหรือน้อย พูดสรุปคร่าวๆ ได้ว่าถ้าประชาชนหรือญาติ ถ้าไม่ใช่แพทย์ สังเกตว่าตัวเองเหลือง ระดับ bilirubin มักเกิน 3 mg% เพราะระดับ bilirubin 1-3 mg% อาจดูยากว่ามีสีเหลืองหรือไม่ ฉะนั้นถ้าประชาชนสังเกตว่าตัวเองเหลืองจึงน่าที่จะต้องคิดถึงโรคตับ และโรคระบบทางเดินน้ำดี
นอกจากอาการดีซ่านแล้ว ผู้ที่มีดีซ่าน ควรสังเกตว่าตัวเองซีดหรือไม่(โลหิตจาง) ที่เปลือกตา อ่อนเพลีย ไม่ค่อยมีแรงหรือไม่ ถ้ามีดีซ่าน อ่อนเพลีย โลหิตจาง อาจนึกถึงดีซ่านที่เกิดจากโรคเลือด
นอกจากนั้นควรสังเกตว่ามีอาการปวดท้องไหม เช่น ที่ลิ้นปี่หรือใต้ชายโครงขวา ปวดแบบจี๊ดๆ หรือปวดแบบแน่นๆ เป็นพักๆมีไข้ไหม อุจจาระมีสีอะไร เช่น ถ้ามีการอุดตันของระบบทางเดินน้ำดีมานาน อุจจาระอาจมีสีขาว เพราะไม่มีสาร bilirubin(ที่เป็นสีเหลือง)ในอุจจาระ อาการอื่นๆ คือ อาการคลื่นไส้ เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ถ้าเป็นขึ้นมาทันทีทันใดอาจนึกถึงโรคตับอักเสบจากเชื้อไวรัสตับอักเสบ A,B,C และ E ซึ่งอาจติดมาได้จากอาหาร โดยเฉพาะอาหารทะเลที่สุกๆ ดิบๆ ควรดูตัวเองว่ามีจุดแดงๆ ตามตัวหรือไม่ที่ดูคล้ายๆ แมลงมุม ที่อยู่เหนือราวนมขึ้นไป รวมทั้งแขน ขา ดูว่าท้องโต (จากน้ำ) หรือไม่มีกล้ามเนื้อลีบ ผู้ชายมีนมโตไหม ถ้ามีอาจนึกถึงโรคตับอักเสบเรื้อรัง จนถึงตับแข็ง มะเร็งตับ
ถ้ามีดีซ่าน ควรไปพบแพทย์ แพทย์จะซักประวัติ ตรวจร่างกาย และอาจสั่งตรวจทางห้องแลป เช่น การตรวจเลือดหาการทำงานของตับ (Liver Function Tests, LFTs) เช่น Bilirubin (total และ direct), alkalinephosphatase, SGOT, SGPT, albumin, globulin, PT time, การตรวจหาเม็ดเลือดแดง ขาว เกล็ดเลือด(complete blood count, CBC) การหาเชื้อไวรัสตับ A,B,C,E การทำ ultrasound ท้อง หรือ CT ฯลฯ
นพ.พินิจ กุลละวณิชย์
เงื่อนไขการแสดงความคิดเห็น ซ่อน
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี