กรณี สส. ชลบุรี ป้ายแดง กวินนาถ ตาคีย์ แห่งพรรคอนาคตใหม่ ที่ได้รับเลือกตั้งจากชลบุรี เขต 7 ถูกกล่าวหาว่ากระทำผิดวินัยพรรค เพราะได้โหวตในสภาสวนกับมติของพรรคถึงสองเรื่องในสัปดาห์เดียวกัน คือ โหวตเห็นชอบตามที่รัฐบาลเสนอทั้งเรื่องการออกพระราชกำหนด และเรื่องพระราชบัญญัติ งบประมาณรายจ่ายประจำปี พ.ศ. 2563

มีปัญหาให้พิจารณาว่า เหตุผลที่เธออธิบายกับประชาชนว่า ที่ทำไปเพราะต้องการให้ทีมงานในพื้นที่ทำงานได้สะดวก และสามารถช่วยเหลือประชาชนได้มากขึ้น การโหวต “งดออกเสียง” กับ “เห็นด้วย” ตามที่รัฐบาลเสนอมีผลไม่ต่างกัน ถ้าเราไปโหวต “ไม่เห็นด้วย” ประชาชนก็จะถามว่าเราไม่อยากให้พื้นที่พัฒนาใช่หรือไม่

ฟังเหตุผลแล้วถ้าสรุปไม่ผิด ก็คือ เธอต้องการโหวตตามรัฐบาล จะได้มีงบประมาณแผ่นดินไปใช้ในพื้นที่

ขณะที่พรรคอนาคตใหม่ออกมาประกาศ จะต้องมีการสอบสวนว่าเป็นการกระทำที่ผิดวินัยของพรรคหรือไม่ และในขณะนี้ขอให้ยุติการทำกิจกรรมกับพรรคจนกว่าจะได้รับทราบคำวินิจฉัย

มติพรรค จุดยืนของสส. และความต้องการของพื้นที่

3 สิ่งข้างต้น หากมีความขัดแย้งในข้อสรุปที่ไม่ตรงกัน ย่อมจะเกิดความยากลำบากกับผู้ที่เป็น สส. หรือผู้แทนของประชาชน เพราะหากพรรคมีมติอย่างหนึ่ง แต่ตัว สส. ต้องการจะลงมติอีกอย่างหนึ่งที่สวนทางกัน ก็ย่อมจะเกิดความยากลำบากในการทำงาน

หากความต้องการของตัว สส. และความปรารถนาของประชาชนในพื้นที่ มีความเห็นให้โหวตต่างกันก็เป็นความยากลำบากของผู้แทนหรือสส.

แต่ที่ได้รับฟังคุณกวินนาถอธิบาย ก็ยังไม่ชัดเจนว่าที่โหวตสวนทางกับพรรคเป็นไปด้วยหลักการและเหตุผลอะไรกันแน่

หากจำกันได้ว่าหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ คุณอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ เคยประกาศจุดยืนว่าไม่เลือกคนของระบอบทักษิณเป็นนายกฯ และไม่สนับสนุนพลเอกประยุทธ์เป็นนายกฯ อีก แต่เมื่อพรรคประชาธิปัตย์มีมติเข้าร่วมเป็นรัฐบาลผสม คุณอภิสิทธิ์ก็มีปัญหาหนักหน่วงมากยิ่งกว่าคุณกวินนาถ กล่าวคือ

1) มารยาทในการร่วมรัฐบาลของพรรคประชาธิปัตย์ ก็ต้องทำให้พรรคประชาธิปัตย์มีมติให้ สส.โหวตเลือกพลเอกประยุทธ์เป็นนายกรัฐมนตรี

2) คุณอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ในฐานะหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ ได้ประกาศว่าไม่สนับสนุนพลเอกประยุทธ์เป็นนายกฯ อีก
ก็เท่ากับเป็นสัญญาประชาคม จนได้รับคะแนนเลือกตั้งทั่วประเทศ 4 ล้าน 9 แสนเสียง เมื่อคุณอภิสิทธิ์ประกาศชัดเจนเยี่ยงนี้
ก็พออนุมานได้ว่า ผู้ที่เลือกพรรคประชาธิปัตย์คงจะไม่เห็นด้วยที่จะให้เลือกพลเอกประยุทธ์เป็นนายกฯ อีก

3) จุดยืนและเจตนาของคุณอภิสิทธิ์ก็ได้ประกาศความเห็นส่วนตัวแล้วว่า จะไม่สนับสนุนพลเอกประยุทธ์เป็นนายกฯ

ด้วยเหตุนี้ คุณอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ จึงได้ประกาศลาออกจากการเป็นสส.พรรคประชาธิปัตย์ เพราะหากยังคงเป็น สส.พรรคประชาธิปัตย์ ในวาระที่เลือกนายกรัฐมนตรี คุณอภิสิทธิ์ก็คงเกิดความขัดแย้งระหว่าง มารยาทในการร่วมรัฐบาลและมติพรรคที่ให้โหวตเลือกพลเอกประยุทธ์ กับเจตนาของตนเองและความต้องการของประชาชนที่เลือกพรรคประชาธิปัตย์

เพื่อรักษาพรรคประชาธิปัตย์ที่ตนสังกัด คุณอภิสิทธิ์เลยประกาศลาออกจากการเป็น สส. เพราะถ้าเป็น สส. โหวตตามอุดมการณ์ของตนและประชาชนที่เลือก ก็จะเป็นการโหวตสวนมติของพรรค แต่ถ้าโหวตตามมติพรรคก็จะขัดแย้งกับหลักการของตนและสัญญาประชาคม

ที่กล่าวมาทั้งหมดนี้มิได้มีความมุ่งหวังให้คุณกวินนาถ ตาคีย์ สส.พรรคอนาคตใหม่ มีอุดมการณ์และความกล้าหาญดั่งเช่นคุณอภิสิทธิ์ คือ ลาออกจากการเป็น สส. เพราะดูรูปการณ์แล้วเธอไม่น่าจะลาออก แต่หากถูกขับออกก็จะไปสังกัดพรรคร่วมรัฐบาล

คุณไอติม-พริษฐ์ วัชรสินธุ ผู้สมัคร สส. ของพรรคประชาธิปัตย์ โชคดีที่ไม่ต้องเจอปัญหาเช่นเดียวกับคุณอภิสิทธิ์ เพราะเขาสอบตกไม่ได้รับเลือกจากเขตที่ลงสมัคร เลยไม่ต้องตัดสินใจในสิ่งที่ยากลำบาก

อย่างไรก็ตาม ไอติมหรือพริษฐ์ ได้เขียนหนังสือที่เพิ่งออกวางจำหน่าย ชื่อ “ประชาธิปไตยมีดีอะไร? WHY SO DEMOCRACY” ในบทที่ 4 “ผู้แทนของเรา ควรเป็นผู้นำหรือผู้ตาม?” ซึ่งมีข้อความที่น่าสนใจตอนหนึ่งว่า

“คุณจะโหวตแบบไหน ถ้าสิ่งที่คุณเชื่อ สวนทางกับสิ่งที่คนเลือกคุณมาต้องการ?”

คำถามนี้เป็นคำถามที่ผมเชื่อว่า สส. หลายคนทั่วโลกต้องถกเถียงกับตัวเองอยู่เสมอ ก่อนลงคะแนนในสภา

จะทำอย่างไรถ้าคุณเชื่อในสิทธิ์สมรสของกลุ่มเพศหลากหลาย แต่กลุ่มศาสนาคาทอลิกที่เลือกคุณมองว่าผิดกับหลักศาสนา?

จะทำอย่างไรถ้าคุณเป็นนักเคลื่อนไหวทางสิ่งแวดล้อม แต่ชุมชนในเขตพื้นที่คุณต้องการพลังงานราคาถูกจากโรงงานถ่านหิน?

จะทำอย่างไรถ้าคุณต่อต้านการสืบทอดอำนาจ แต่มติของคนในพรรคต้นสังกัดต้องการสนับสนุนรัฐบาลที่คุณมองว่ามีเจตนาสืบทอดอำนาจ?

อีกตอนหนึ่งไอติม หรือพริษฐ์ ตั้งข้อสังเกตว่า

“ผมมองว่าคำถามนี้เป็นคำถามไม่มีผิดมีถูก เพราะทั้งหมดขึ้นอยู่กับว่า เรามองผู้แทนที่ดีควรเป็นผู้นำ หรือผู้ตาม หรือถ้าถามให้ลึกกว่านั้น อำนาจอะไรที่ถูกส่งต่อจากประชาชนไปสู่ผู้แทน ณ วันเลือกตั้ง?

ในมุมหนึ่ง ถ้าเรามองว่าการเลือกตั้ง สส. คือการมอบหมายคำสั่ง และการเลือก กระบอกเสียง หรือ Messenger ที่มีหน้าที่เพียงแค่สะท้อน สื่อสาร และตัดสินใจบนพื้นฐานของความคิดเห็นของกลุ่มคนในพื้นที่ เราก็จะมองว่าผู้แทนที่ดีคือ ผู้ตามที่ดี ผู้สามารถรับฟังและรวบรวมความเห็นของคนในพื้นที่ได้อย่างแม่นยำเพื่อลงคะแนนในสภาได้ถูกต้องตามทิศทางที่คนในพื้นที่ต้องการ

แต่ในอีกมุมหนึ่ง ถ้าเรามองว่าการเลือกตั้ง สส. คือการมอบหมาย ความไว้วางใจ และการเลือก ที่พึ่งพา อันมีหน้าที่ช่วยไตร่ตรองทุกปัญหาในระดับท้องถิ่นและในระดับประเทศ เพื่อตัดสินใจทุกครั้งบนพื้นฐานของผลประโยชน์ส่วนรวมของคนในพื้นที่ โดยความคิดเห็นของเขาเหล่านั้นเป็นเพียงข้อมูลประกอบที่นำมาใช้ในการช่วยตัดสินใจ แต่ไม่ได้ผูกมัดหรือชี้ขาดว่าควรจะตัดสินใจอย่างไร ก็จะมองได้ว่าผู้แทนที่ดีคือ ผู้นำที่ดี ที่สามารถคิดวิเคราะห์ และประเมินผลได้อย่างแม่นยำที่สุดว่าอะไรดีที่สุดสำหรับคุณภาพชีวิตของประชาชนบททดสอบที่ดีว่า สส. คนไหนเชื่อในหลักการไหน คือการฟังเหตุผลที่เขาให้เวลาเสนอนโยบายหรือโหวตให้กฎหมายต่างๆ

ถ้าเขาเชื่อว่าผู้แทนที่ดี คือผู้ตามที่ดี เขามักจะให้เหตุผลว่า “นี่คือสิ่งที่ประชาชนต้องการ / นี่คือสิ่งที่ประชาชนเรียกร้อง”

ถ้าเขาเชื่อว่าผู้แทนที่ดี คือผู้นำที่ดี เขามักจะให้เหตุผลว่า “นี่คือสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับประชาชน / นี่คือสิ่งที่ประชาชนควรได้รับ”

ไอติมหรือพริษฐ์ ได้สรุปเรื่องนี้ในหนังสือของเขาว่า

“ในมุมมองผม ผมอยากเห็นนักการเมืองพยายามที่จะ สร้างความนิยม มากกว่า ตามความนิยม ตราบใดที่อุดมการณ์ที่เราเลือกให้มาเป็นแกนหลักมาจากการรับฟังและศึกษาความต้องการของประชาชนจริง ตราบใดที่เรามี ความเชื่อมั่นอย่างหนักแน่นและบริสุทธิ์ใจ (Conviction) ว่าอุดมการณ์ที่ยึดมั่นเป็นอุดมการณ์ที่จะแก้ปัญหาประเทศได้ดีที่สุดจริง และตราบใดที่อุดมการณ์นั้น ไม่ใช่แค่ความคิดทางทฤษฎี แต่สามารถแปรรูปไปเป็นนโยบายที่จับต้องได้ เราจะมีจุดยืนที่ชัดเจนกับทุกๆ เรื่องทั้งเก่าและใหม่ที่เข้ามา และประชาชนสามารถคาดเดาได้เสมอว่านักการเมืองคนนี้จะแก้แต่ละปัญหาอย่างไร

ถ้ามองในเชิงอุดมคติ ไม่ว่าโลกเปลี่ยนแปลงรวดเร็วแค่ไหน ทั้งในมิติปัญหาเชิงโครงสร้างใหม่ๆ ที่เข้ามา หรือในมิติเทคโนโลยีใหม่ๆ ที่ถูกค้นพบ รวมถึงคะแนนเสียงอันขึ้นๆ ลงๆตามธรรมชาติของการเมือง ผมเชื่อว่า เมื่อเราตกผลึกทางอุดมการณ์แล้ว อุดมการณ์เราต้องไม่เปลี่ยน เพราะอุดมการณ์เปรียบเสมือนเสาหลักของบ้านบนเส้นทางการเมืองของเรา

และถึงแม้จะมองในเชิงยุทธศาสตร์ เราก็คงไม่อยากให้อาชีพนักการเมืองถูกทดแทนโดยหุ่นยนต์หรือปัญญาประดิษฐ์ที่นับวันยิ่งทำงานซับซ้อนได้ดีกว่ามนุษย์ ถ้าเช่นนั้นคงต้องออกแบบอาชีพนักการเมืองให้เป็นผู้นำมากกว่าผู้ตาม เพราะสิ่งที่นักการเมือง
มีโอกาสทำได้ดีกว่าหุ่นยนต์คงไม่ใช่การเป็นผู้ตามที่เพียงรวบรวมความคิดเห็นจากคนในทุกพื้นที่และโหวตตามผลสำรวจในทุกๆ ครั้ง (ในอีกไม่นาน เทคโนโลยีน่าจะทำหน้าที่ตรงนี้ได้อย่างรวดเร็วและเป็นกลางกว่า) แต่ต้องเป็น ผู้นำทางความคิด ให้กับคนหมู่มากให้ได้ โดยจำเป็นต้องใช้ทักษะการคิดวิเคราะห์ ทักษะความคิดสร้างสรรค์ และทักษะการเห็นอกเห็นใจผู้อื่นมาประกอบ ซึ่งทักษะเหล่านี้ล้วนมาจาก ความเป็นมนุษย์ ที่หุ่นยนต์คงทดแทนได้ยาก

จะเป็นนักการเมืองผู้นำหรือผู้ตามก็เลือกเอา

อยากได้นักการเมืองผู้นำหรือผู้ตาม ก็ต้องเลือกเอา

อยู่ที่คุณเลือก...

บทสรุป

ที่เขียนมาทั้งหมดนี้ มิได้ต้องการจะตำหนิ สส.กวินนาถ หรือยุยงให้ สส.กวินนาถลาออก

ขณะเดียวกัน ก็มิได้ยุยงให้พรรคอนาคตใหม่ขับคุณกวินนาถออกจากพรรค เพื่อให้ไปเป็นงูเห่าสีส้มสมเจตนาของใครบางคน

แต่ต้องการจะชี้ให้เห็นถึงความยากลำบากของผู้แทนหรือ สส.ที่มีอุดมการณ์และคิดเป็น

ดร.เจิมศักดิ์ ปิ่นทอง

ศาสตราภิชาน มหาวิทยาลัยรังสิต