ข่าวว่ารัฐบาลเตรียมจัดงานสงกรานต์ตลอดทั้งเดือนเมษายน2567 ดังกระหึ่ม

แทบจะไม่ต้องประชาสัมพันธ์แล้ว เพราะเสียงวิพากษ์วิจารณ์ดังไปทั่ว

เรื่องนี้ มีอะไรน่าคิด?

1. น.ส.แพทองธาร ชินวัตร หัวหน้าพรรคเพื่อไทย โพสต์เฟซบุ๊ก เปิดเผยความคืบหน้าในการประชุมคณะกรรมการพัฒนาซอฟต์พาวเวอร์ เมื่อวันที่ 30 พ.ย. 2566

ระบุว่า แผนงานใหญ่ในปีหน้า “วันสงกรานต์” จะไม่ใช่แค่เทศกาลแบบในอดีตที่ผ่านมา แต่จะจัดให้เป็นงานใหญ่ “มหาสงกรานต์ World Water Festival - The Songkran Phenomenon”

“เราจะปักหมุดให้สงกรานต์ในไทยปีหน้า เป็นเทศกาลที่คนทั้งโลกต้องบินมาเล่นที่บ้านเรา

และสงกรานต์ปีหน้า เราจะไม่เล่นน้ำแค่ 3 วัน แต่จะจัดงานกันทั้งเดือน ทยอยจัดกันทั้งประเทศ 77 จังหวัด

เตรียมวางแผนกันได้เลย ว่าสัปดาห์ไหนของเดือนเมษายน อยากจะไปเล่นน้ำสงกรานต์กันที่จังหวัดไหน มาร่วมกันทำให้สงกรานต์บ้านเรา เป็นเทศกาลที่ทั่วโลกต้องปักหมุดมาเล่นน้ำที่บ้านเรา และทำให้ประเทศไทยติด 1 ใน 10 ประเทศสุดยอดเฟสติวัลโลก”

2. จากนั้น โลกโซเชียลก็หยิบไปวิพากษ์วิจารณ์กระหึ่ม

ส่วนมาก ไปในทางตำหนิ ทำนองว่าจะเล่นสงกรานต์กันทั้งเดือน ผิดประเพณี ผลาญทรัพยากรน้ำ ผลาญงบประมาณ ผลาญเวลาทำงาน ฯลฯ

หลังจากนั้น มีรายงานข่าวระบุว่า แหล่งข่าวภายในคณะกรรมการยุทธศาสตร์ซอฟต์ พาวเวอร์แห่งชาติได้เปิดเผยเพิ่มเติมว่า การจัดงานดังกล่าว ไม่ใช่การจัดกิจกรรมสาดน้ำสงกรานต์ทั้งเดือน ตามที่เกิดความเข้าใจคลาดเคลื่อน แต่จะเป็นการทยอยจัดกิจกรรมในพื้นที่ต่างๆ ทั่วประเทศทุกจังหวัด และไม่ได้มีแค่การสาดน้ำสงกรานต์เพียงอย่างเดียว แต่หมายถึงกิจกรรมอื่นๆ ที่อยู่ภายใต้งานสงกรานต์ตลอด 1 เดือนนี้ด้วย อาทิ มหกรรมดนตรี มหกรรมทางด้านอาหาร และมหกรรมทางด้านงานศิลปะ รวมถึงมหกรรมทางด้านสายมู และ ด้านวัฒนธรรม ที่จะล้อไปกับ World Water Festival เป็นสงกรานต์ที่ไม่ได้มีแค่การสาดน้ำ

3. คุณชฎาทิพ จูตระกูล ประธานคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนอุตสาหกรรมด้านเฟสติวัล เปิดเผยว่า การจัดกิจกรรม World Water Festival เพื่อส่งเสริมประเพณีอันงดงามของไทยสู่สายตาชาวโลกให้คนทั่วโลกหันกลับมามองประเทศไทยอีกครั้งผ่านประเพณี วัฒนธรรม และกิจกรรมต่าง ๆ

ในปีหน้า คณะกรรมการฯ ได้มีการจัดเตรียมกิจกรรมไว้กว่า 10,000 กิจกรรม 365 วันทั่วไทย โดยวาระแห่งชาติคือการจัดกิจกรรม “มหาสงกรานต์ World Water Festival”ให้ประเทศไทยเป็นเจ้าแห่งสงกรานต์โลก ที่ไม่มีใครสามารถอ้างสิทธิ์ได้ โดยจะจัดงานอย่างยิ่งใหญ่ ผ่านงานมหาสงกรานต์ตลอดเดือนเมษายน

โดยมีศูนย์กลางที่ถนนราชดำเนิน กรุงเทพมหานคร และรวบรวมเรื่องราวทั้ง 77 จังหวัดผ่านขบวนแห่ เพื่อถ่ายทอดเรื่องราวสิ่งสุดยอดในจังหวัดนั้นๆ ตลอด 3 วัน 3 คืน และจะมีเวทีกิจกรรมโดยรอบ ซึ่งมีเวทีใหญ่ที่สนามหลวง และเวทีย่อยที่ลานคนเมือง และลานพลับพลามหาเจษฎาบดินทร์ โดยจะมีการออกร้าน และจัดแสดงวัฒนธรรมไทย ซึ่งครอบคลุม 11 ซอฟต์ พาวเวอร์

นอกจากนั้น ยังจะมีการแสดงระดับโลก และนักร้อง นักแสดงระดับโลกมาร่วมเฉลิมฉลองปีใหม่ไทยด้วย โดยจะจัดอย่างครอบคลุมทุกมิติซอฟต์ พาวเวอร์ไทย เพื่อให้คนทั่วโลก นึกถึงสงกรานต์แล้ว จะต้องมาเฉลิมฉลองที่ประเทศไทยเท่านั้น เพื่อมาเล่นน้ำร่วมกันบนถนนราชดำเนิน โดยจะมีการประดับสถานที่ให้สวยงามให้เป็นที่กล่าวขานทั่วโลก

นอกเหนือกรุงเทพฯ แล้ว ยังจะเลือกจังหวัดจุดเด่นในแต่ละภาค ซึ่งบางจังหวัดจัดกิจกรรมทั้งก่อน และหลัง 13 เมษายน “ทยอยจัดงาน” ในต่างจังหวัดทั่วประเทศ อาทิ งานสงกรานต์กรุงเก่า (อยุธยา) ประเพณีปีใหม่เมืองและประตูท่าแพ (เชียงใหม่) งานอันดามัน ฯลฯ โดยจะจัดกระจายทุกภาคทั่วทั้งเดือน เพราะกิจกรรมในแต่ละพื้นที่ก็จะมีความสนุกสนานไม่เหมือนกัน นักท่องเที่ยวสามารถเลือกท่องเที่ยวได้ และผลที่จะเกิดขึ้นตามมา คือ ประชาชนจะมีรายได้ และเกิดการจ้างงานในระดับหมู่บ้านทุกจังหวัด ซึ่งจะมีการจัดอบรมต่อยอดการจัดเฟสติวัล ให้เป็นอาชีพ

โดยมีการประเมินว่า รายได้จากการจัดงานดังกล่าวเพียงกิจกรรมเดียว จะสะพัดไม่ต่ำกว่า 35,000 ล้านบาท

หลังจากนี้ คณะกรรมการ จะมีการประชุมร่วมกันอีกครั้ง เพื่อสรุปกิจกรรมทั้งหมดภายในเดือนธันวาคม และจะมีการพิจารณางบประมาณทั้งหมดในเดือนมกราคมนี้

4. ฟังความได้ว่า การจัดงานสงกรานต์ในเดือนเมษายน 2566 จะไม่ใช่จัดสาดน้ำทั่วประเทศตลอดทั้งเดือน แต่จะทยอยจัดงานสงกรานต์ในต่างจังหวัดทั่วประเทศ มีงานดนตรี อาหาร ศิลปะต่างๆ ด้วย

และจะใช้ช่วงเทศกาลสงกรานต์เป็นตัวชูโรง เพื่อนำเสนออีก 10 อุตสาหกรรมภายใต้ยุทธศาสตร์ซอฟต์พาวเวอร์ของประเทศไทยด้วย

ภายใต้แนวคิดนี้ ขอให้ข้อสังเกต ดังต่อไปนี้

4.1 ปี 2567 ช่วงเดือนเมษายน มีการคาดการณ์ว่าจะมีภาวะน้ำแล้งมากกว่าปี 2566 ขณะที่ภาวะฝุ่น PM 2.5 ก็ยังเป็นปัญหาที่ไม่ได้รับการแก้ไข พร้อมจะก่อปัญหาใหญ่ได้ในช่วงเดือนเมษายน 2567 กระทบการท่องเที่ยวและการดำรงชีวิต หากต้องการจัดงานใหญ่ตลอดเดือนเมษายน 2567 รัฐบาลคงต้องหาแนวทางแก้ไขตั้งแต่วันนี้

4.2 อย่าลืมว่า เสน่ห์ของประเพณีไทย จะยึดโยงกับช่วงเวลานั้นๆ ของปี

เรียกว่า มิติของเวลาและสถานที่จะผูกพันมัดกันอยู่เหนียวแน่นลึกซึ้ง

งานประเพณีไทย จะไม่เหมือนงานอีเว้นท์เทศกาลบันเทิงทั่วไป เช่น งานคอนเสิร์ต งานแสดงแสงสีเสียง งานเทศกาลอาหาร งานแสดงสินค้า งานถนนคนเดิน ฯลฯ ที่จะจัดเมื่อไหร่ เวลาไหน ยาวนานแค่ไหนก็ได้

แต่งานประเพณีไทย โดยเฉพาะสงกรานต์ จะยึดโยงกับช่วงเวลาของการขึ้นปีใหม่ไทย ไม่กี่วันในเดือนเมษายน หลักๆ คือ วันที่ 13 14 15 เมษายนของทุกปีเพื่อรดน้ำดำหัวบุพการีผู้หลักผู้ใหญ่คนเฒ่าคนแก่ สรงน้ำพระก่อพระเจดีย์ทราย กลับไปอยู่กับครอบครัวที่บ้านเกิด ส่วนการเล่นสาดน้ำเป็นสีสันประกอบ

เราไปเล่นสาดน้ำวันอื่น ที่ไม่ใช่สงกรานต์ มันก็ไม่ใช่สงกรานต์

4.3 อย่าขายซอฟต์ พาวเวอร์ แบบฮาร์ดเซลล์

แก่นแท้แห่งความหมายของประเพณีสงกรานต์คือ อะไร?

สงกรานต์ เป็นประเพณีเก่าแก่ของไทยที่สืบทอดมาตั้งแต่สมัยโบราณ ที่มีความงดงาม อ่อนโยน เอื้ออาทร และเต็มไปด้วยบรรยากาศของความกตัญญู ความสนุกสนาน ความอบอุ่น และการให้เกียรติเคารพซึ่งกัน โดยใช้ “น้ำ” เป็นสื่อในการสร้างสัมพันธไมตรี

ตามคติโบราณที่สืบทอดกันมาแต่เดิมจนถึงปัจจุบัน ถือว่า วันสงกรานต์เป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทย

กำหนดวันสงกรานต์ไว้ 3 วัน วันแรกเรียกว่า วันมหาสงกรานต์ คือวันที่พระอาทิตย์ เคลื่อนจากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษ วันที่ 2 เป็นวันเนา และวันที่ 3 เป็นวันเถลิงศก (วันขึ้นปีใหม่เปลี่ยนจุลศักราช)

วันมหาสงกรานต์จะตรงกับวันที่ 13 เมษายน

รายละเอียดกิจกรรม แต่ละภูมิภาค ก็มีความแตกต่างกัน อาทิ

ภาคเหนือ - ประเพณีสงกรานต์ภาคเหนือ เรียกว่า “ปเวณีปีใหม่” หรือ “ปาเวณีปีใหม่” อ่านว่า “ป๋า-เว-นี-ปี๋-ใหม่” จัดขึ้นอย่างน้อย 3 - 5 วัน เรียกวันที่ 13 เมษายนว่า วันสังกรานต์ล่อง (อ่านว่า สังขานล่อง) หมายถึงวันที่ปีเก่าผ่านไป หรือวันที่สังขารร่างกายแก่ไปอีกปี

วันที่สอง คือ วันเนา หรือ วันเน่า หรือ วันดา ชาวล้านนามีความเชื่อว่า ห้ามผู้ใดทะเลาะเบาะแว้งกัน พิธีกรรมของวันเนานี้จะตระเตรียมสิ่งของและอาหารเพื่อนำไปทำบุญในวันพญาวัน ช่วงบ่ายจะขนทรายเข้าวัดและตัดกระดาษเป็นธงสีต่าง ๆ เรียกว่า “ตุง” สำหรับปักที่เจดีย์ทราย

วันที่สาม คือ วันพญาวัน เป็นวันเริ่มศักราชใหม่ มีการทำบุญตักบาตร ทำทานขันข้าว (ตาน-ขัน-เข้า) เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว มีการไปคารวะผู้ใหญ่ เรียกว่า “ดำหัว”

วันที่สี่ คือ วันเล่นสาดน้ำ เรียกว่า วันปากปี๋ หมายถึงการรดน้ำดำหัวเจ้าอาวาสวัดอื่นๆ ที่อยู่ใกล้เคียง

วันที่ห้า คือ วันปากเดือน ถือเป็นวันเริ่มเดือนใหม่ มีการดำหัวผู้ใหญ่และการเล่นสาดน้ำ ฯลฯ

แต่ละท้องถิ่น จะมีรายละเอียดต่างกันไป (แต่ยังไงก็ไม่ถึงตลอดเดือนแน่นอน)

ประการสำคัญ ประเพณีสงกรานต์ นอกจากเรื่องการสรงน้ำพระและรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่เพื่อเป็นสิริมงคลในวันปีใหม่ไทยแล้วนั้น ยังมีศิลปวัฒนธรรมอีกมากมายหลายแขนง อาทิ อาหารการกินในวันสงกรานต์ ที่มีรายละเอียดความสำคัญในด้านความประณีตในการทำ ความหมายที่เชื่อมโยงกับวิถีชีวิตในแต่ละภูมิภาค ซึ่งมีเอกลักษณ์แตกต่างกันไปตามประเพณีและวัฒนธรรมท้องถิ่นไทย ยกตัวอย่าง

ข้าวแช่ เป็นอาหารชาวมอญ นิยมทำในช่วงวันสงกรานต์เพื่อถวายพระ ต่อมาคนไทยรับวัฒนธรรมนี้เข้ามาในสมัยรัชกาลที่ ๔ เดิมทีเป็นอาหารชาววัง ต่อมาจึงได้แพร่หลายในหมู่ชาวบ้านทั่วไป

แกงฮังเล เป็นอาหารที่ชาวเหนือนิยมนำไปทำบุญในประเพณีต่างๆ เช่น ทำบุญ ตานขันข้าว และเป็นอาหารที่นำไปไหว้และรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่

ขนมจีนน้ำเงี้ยว คนเมืองเรียกว่า เข้าหนมเส้นน้ำเงี้ยว เป็นอาหารที่นิยมทำในวันสงกรานต์ของภาคเหนือช่วงเวลาที่ลูกหลานกลับบ้านในเทศกาลสงกรานต์

แกงขนุน เป็นอาหารชื่อมงคล เชื่อว่าจะช่วยหนุนให้เกิดความเจริญรุ่งเรือง มีคนค้ำจุนไปตลอดทั้งปี นิยมทำรับประทานกันช่วงวันสงกรานต์ของภาคใต้ในวันปากปี ฯลฯ - (แหล่งข้อมูลจากหอสมุดแห่งชาติ)

นอกจากนี้ ยังมีเรื่องดนตรี การละเล่น มหรสพ การแสดงอีกมากมาย

ทั้งหมด สามารถหยิบขึ้นมานำเสนอ เพื่อสร้างพลังดึงดูด เติมมนต์เสน่ห์ให้กับสงกรานต์เมืองไทยสมกับความเป็น “ซอฟต์ พาวเวอร์” จริงๆ

แต่ถ้าเมื่อไหร่ พยายาม “ลากยาว” สงกรานต์ หรือไปกำหนดจัดวางให้บางจังหวัดต้องมีกิจกรรมอยู่นอกช่วงเวลาสงกรานต์จริงๆ มันก็จะลดทอนเสน่ห์ คุณค่าที่แท้จริงไปเสีย กลายเป็นแค่อีเว้นท์งานแสดงทั่วไป

เหมือนเป็นการพยายามฮาร์ดเซลล์ ซอฟต์ พาวเวอร์ไปอย่างน่าเสียดาย

สันติสุข มะโรงศรี