เมื่อวันที่ 12 ก.ค. 2567 ที่รัฐสภา นางอังคณา นีละไพจิตร สมาชิกวุฒิสภา (สว.) กล่าวถึง ความขัดแย้งภายในคณะกรรมาธิการ (กมธ.) วิสามัญพิจารณาศึกษาแนวทางการตราพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) นิรโทษกรรม สภาผู้แทนราษฎร กรณีรวมความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 หรือไม่ ว่า ความเห็นถูกแบ่งออกเป็นสองฝ่ายมีมาตั้งแต่วันแรกของการประชุม กมธ.แล้ว มีทั้งคนที่ไม่ว่าจะอย่างไรก็จะไม่รับ คดี 112 เข้ามาเลย และกลุ่มที่มองในลักษณะที่ควรเปิดโอกาสให้คนไม่ได้มีเจตนาตั้งใจจะก่อให้เกิดความเสียหายต่อสถาบัน ก็ควรจะนำมาพิจารณา

นางอังคณา กล่าวต่อว่า ยอมรับว่าคนที่โดนคดี ตามมาตรา 112 มีจำนวนหนึ่งที่มีลักษณะพยาบาทอาฆาตมาดร้ายจริง แต่ยังมีอีกหลายคนที่อาจจะถูกกลั่นแกล้ง หรือไม่ได้ตั้งใจจะก่อให้เกิดความเสียหาย ส่วนตัวจึงมองว่าควรพิจารณาเป็นแต่ละราย พร้อมยกตัวอย่าง กรณีคนที่แต่งชุดไทย แต่ถูกโทษจำคุก 3 ปี จึงมองได้ว่าเขาอาจจะพลั้งเผลอไป ถ้าให้โอกาสเขาได้กลับมาในสังคม เชื่อว่าเขาก็จะเป็นคนหนึ่งที่สามารถทำประโยชน์ให้กับสังคมได้ ดีกว่าไปติดคุก

ส่วนข้อเสนอที่จะให้มีการตั้งคณะกรรมการกลั่นกรองความผิด ในคดี 112 นั้น ในส่วนนี้ยังมีอยู่ในรายงานของ กมธ.ซึ่งเป็นข้อเสนอแนะว่าควรจะมี แต่บางคนก็จะคิดว่าเรื่องคดี 112 ควรแยกออกมาเป็นอีกหนึ่งตะกร้าเลยทั้งนี้ ส่วนตัวคิดว่า คณะกรรมการดังกล่าว ก็ควรจะพิจารณาคดีที่ง่ายๆ เช่น พระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) รักษาความสะอาด, พระราชกำหนดการบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน (พ.ร.ก.ฉุกเฉิน), พ.ร.บ.ควบคุมการโฆษณาโดยใช้เครื่องขยายเสียง

“ต้องขอเรียนตรงๆ ว่า ในการประชุมทุกครั้ง กมธ.จะถูกถามว่า ตกลงแล้วจะเอาหรือไม่เอา 112 สื่อก็รอคำตอบอยู่หน้าห้อง แต่ กมธ. ก็ยังไม่สามารถแถลงได้ชัดเจนส่วนตัวลาออกแล้ว แต่ ก็คิดว่า กมธ. ควรมีความกล้าหาญในการตัดสินใจ และเชื่อว่าน่าจะเป็นประโยชน์กับทุกฝ่ายมากกว่า ถ้าไม่เอาก็บอกไปตรงๆ ว่า ไม่เอา”นางอังคณา กล่าว

เมื่อถามว่า กมธ. ได้มีกรอบเวลาไว้หรือไม่ว่า จะต้องการข้อยุติเมื่อใด นางอังคณา กล่าวว่า การพิจารณาก็ยืดเวลาออกไปครั้งละ 90 วัน เพราะยังไม่ได้ข้อยุติ เรื่องคดี 112 ขณะที่กรณีของคณะกรรมการประชาชนเพื่อการเปลี่ยนแปลงปฏิรูปประเทศไทยให้เป็นประชาธิปไตยที่สมบูรณ์แบบอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข (กปปส.) หลายคนที่โดนยึดทรัพย์อยู่ ตอนนี้ก็น่าจะชัดเจนแล้วว่า น่าจะได้รับการนิรโทษกรรม เช่นเดียวกับคดีเล็กน้อยต่างๆ เหลือเพียงคดี 112 ทั้งนี้ กมธ. ควรจะมีความกล้าหาญในการชี้แจงกับสังคม ว่าจะรวมหรือไม่รวมคดีตามมาตรา 112 เพราะอะไร มีข้อยกเว้นอย่างไร

1) ผมขอชื่นชมความพยายามที่จะสร้างความยุติธรรมและนำไปสู่การแก้ปัญหาของคุณอังคณา แต่ไม่อาจรับ “ความไร้เดียงสา” หรือ “การไม่ค้นข้อมูล”
ในการยกตัวอย่าง”คดีแต่งชุดไทย” ของเธอได้

คดีแต่งชุดไทย ได้ผิด ม.112 เพราะแต่งชุดไทย ศาลท่านมิได้ตัดสินอย่างต่ำตื้นแบบนั้น

ถ้าคุณอังคณาจะค้นข้อมูลให้มากขึ้นอีกนิด จะเห็น“พฤติการณ์ในคดี” ที่ “ส่อเจตนา” ชัดเจน มิใช่“ความพลั้งเผลอ”

วันนี้คุณอังคณาได้เป็น สว. แล้ว ต้องระมัดระวังการศึกษาฉาบฉวย และนำมาพูดต่อส่งเดชแบบนี้ให้มาก

2) ในคดีที่คุณอังคณาเรียกว่า “แต่งชุดไทย” นั้นศาลพิพากษาจำคุก 3 ปี ความผิดฐานร่วมกันหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายต่อกษัตริย์และราชินี ในลักษณะล้อเลียน เสียดสี เชิงตลกขบขัน ไม่ให้ความเคารพ โดยมีรายละเอียดในคำพิพากษาตอนหนึ่งว่า

ศาลพิเคราะห์แล้วเห็นข้อเท็จจริงเป็นที่ยุติว่าจำเลยกระทำการตามที่โจทก์บรรยายฟ้องคือ แต่งกายด้วยชุดไทยสีชมพู ถือกระเป๋าสีทอง เดินไปบนพรมแดง โดยมีชายสวมชุดไทยราชปะแตน นุ่งโจงกระเบน ถือร่มในลักษณะบังให้จำเลยเดินตามหลัง และมีหญิงอีกคนหนึ่งสวมชุดลายดอกเดินอยู่ข้างหน้า ในมือข้างหนึ่งถือพานทอง
มืออีกข้างถือโทรโข่งเปิดเพลงมาร์ชราชวัลลภ ขณะที่จำเลยเดินไประหว่างนั้น มีเสียงผู้ชุมนุมตะโกนว่า “พระราชินี” “ทรงพระเจริญ” “พระราชินีสวยมาก” ผู้ชุมนุมบางคนที่นั่งอยู่ข้างพรมแดงแสดงอาการหมอบกราบไปกับพื้น และยื่นมือไปจับข้อเท้าของจำเลย

ต่อมามีพวกของจำเลยซึ่งเป็นเยาวชนแต่งกายด้วยเสื้อยืดกล้ามเอวลอยสีดำ กางเกงยีนส์ขายาว บนแผ่นหลังมีข้อความเขียนด้วยปากกาว่า “พ่อกูชื่อมานะ ไม่ใช่วชิราลงกรณ์”เดินไปบนพรมแดง โบกมือให้ผู้ชุมนุม ระหว่างนั้นมีผู้ตะโกนว่า “ในหลวงสู้ๆ” “ทรงพระเจริญ” และมีผู้ชุมนุมบางคนพยายามเอื้อมมือไปจับข้อเท้า

การกระทำดังกล่าวเกิดขึ้นเป็นลำดับต่อเนื่องกัน ในระยะเวลาใกล้เคียงกัน เมื่อนำลักษณะและรูปแบบของการกระทำมาพิเคราะห์ร่วมกับบริบทอย่างอื่นที่เกิดขึ้นระหว่างเหตุการณ์ เชื่อว่าจะต้องมีการซักซ้อมและเตรียมการกันมาก่อน จึงจะทำให้เกิดเหตุการณ์ที่สอดรับกันได้เช่นนี้

ตามพฤติการณ์แห่งคดีเชื่อว่าจำเลยและพวกที่เป็นเยาวชนมีเจตนาร่วมกันที่จะสื่อให้บุคคลทั่วไปที่พบเห็นเข้าใจว่า จำเลยแสดงตนเป็นสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 10 และพวกของจำเลยซึ่งเป็นเยาวชนแสดงตนเป็นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 ในลักษณะล้อเลียน เสียดสี เชิงตลกขบขัน ไม่ให้ความเคารพต่อสถาบันพระมหากษัตริย์ซึ่งเป็นที่ยกย่องเชิดชูของปวงชนชาวไทย

การกระทำดังกล่าวจึงเป็นการร่วมกันดูหมิ่นพระมหากษัตริย์และพระราชินี ตามนัยแห่งประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112

นอกจากนี้แล้ว ศาลยังเห็นว่าที่จำเลยต่อสู้ว่าจำเลยกระทำโดยไม่มีเจตนานั้น ข้อต่อสู้ของจำเลยง่ายแก่การยกขึ้นกล่าวอ้าง ขัดแย้งกับบริบทของเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น อีกทั้งไม่เชื่อว่ามีความบังเอิญ จึงไม่มีน้ำหนักและเหตุผลให้รับฟังและหักล้างพยานหลักฐานของโจทก์ พิพากษาลงโทษจำคุก 3 ปี ทางนำสืบของจำเลยเป็นประโยชน์แก่การพิจารณาอยู่บ้าง ลดโทษให้หนึ่งในสาม คงจำคุก 2 ปี

3) สิ่งที่คุณอังคณาควรทำ คือ ปรามผู้คนทั้งหลายว่าไม่ว่าจะมีมุมมองหรือทัศนคติต่อสถาบันอย่างไรการแสดงออกยังต้องอยู่ในขอบเขตของการไม่ดูหมิ่นไม่หมิ่นประมาท ไม่แสดงความอาฆาตมาดร้าย กรณี “แต่งชุดไทย” นี้ จะมองแยกส่วนแค่ “แต่งชุดไทย”ไม่ได้ เราไม่ใช่ผู้ใหญ่ที่โง่เขลาเบาปัญญา และผมเชื่อว่าคุณอังคณาก็ไม่ได้โง่ขนาดนั้น

ความคึกคะนอง บวกความไม่เคารพ และคิดไปเองว่า “ทำขำๆ” เป็นตัวนำคนเหล่านี้เข้าคุก!

“พระมหากษัตริย์” ทรงเป็นประมุขแห่งรัฐ ไม่ใช่ดารานักร้อง ไม่ใช่เพื่อนเล่น

ต่อให้เป็นดารานักร้อง หรือบุคคลสาธารณะทั่วไป ก็ใช่ว่าเราจะดูหมิ่น หมิ่นประมาท อาฆาตมาดร้าย หรือทำให้เขากลายเป็นตัวตลกขบขันอย่างไร้ขอบเขตได้ นี่คือสำนึกที่คุณอังคณาควรช่วยกันปลูกลงไปในสามัญสำนึกของพลเมือง การคิดจะนิรโทษกรรมคดี ม.112 จึงเป็นเรื่องที่ต้องไตร่ตรองให้รอบคอบ จะเอาปัญญาต่ำตื้นมาผลักดันส่งเดชไม่ได้

4) ที่รัฐสภา พรรคไทยสร้างไทย นำโดยคุณหญิงสุดารัตน์ เกยุราพันธุ์ หัวหน้าพรรค นายโภคิน พลกุล ประธานยุทธศาสตร์ขับเคลื่อนประเทศ พรรคไทยสร้างไทย
จัดเสวนาทางวิชาการ “ทางออกในการทำประชามติเพื่อแก้รัฐธรรมนูญ และปัญหาพ.ร.บ.นิรโทษกรรมกับมาตรา 112” โดยเชิญผู้ทรงคุณวุฒิเข้าร่วมพูดคุย อาทิ นายสมคิด เลิศไพฑูรย์ อดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ นายยุทธพร อิสรชัย อดีตรองอธิการบดีมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช

นายโภคินกล่าวว่า รัฐธรรมนูญปี 2560 มีปัญหาในหลายจุดหลายมาตรา เชื่อว่าทุกฝ่ายจะเห็นตรงกันว่า ต้องแก้ไขให้เร็วที่สุด ให้ทันการเลือกตั้งครั้งใหม่ที่จะเกิดขึ้น กระบวนการแก้ไขที่ผูกติดกับการทำประชามติหลายครั้ง จะทำให้การแก้ไขรัฐธรรมนูญเป็นไปด้วยความล่าช้า แก้ไขได้ยาก ท้ายที่สุดอาจไม่ทันการเลือกตั้งหรือไม่สามารถแก้ไขได้ จนหมดวาระของรัฐบาลก็ยังไม่สามารถแก้ไขรัฐธรรมนูญได้สำเร็จ

วิธีที่จะทำให้การแก้ไขเป็นไปตามเจตจำนงของพี่น้องประชาชน มีกติกาที่เป็นประชาธิปไตยก่อนการเลือกตั้งจึงไม่จำเป็นต้องแก้ไขทั้งฉบับ แต่ดำเนินการแก้ไขตั้งแต่หมวด 3 เป็นต้นไป เว้นการแก้ไขหมวดที่ 1 และหมวดที่ 2วิธีการดังกล่าวไม่จำเป็นต้องทำประชามติถึง 3 ครั้ง แต่เราจะได้รัฐธรรมนูญ ที่มีการแก้ไขและยังเป็นไปตามเจตนารมณ์ของประชาชน โดยหลักการคือการนำรัฐธรรมนูญปี 2560 มาแก้ไขใหม่ ปรับแก้ตั้งแต่หมวด 3 เป็นต้นไปไม่แก้ไขหมวด 1 หมวด 2 จัดให้มีสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญที่มาจากการเลือกตั้ง 100% เป็นผู้แก้ไข

ส่วนจะนิรโทษกรรม พี่น้องประชาชนที่ถูกดำเนินคดีประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 หรือไม่และอย่างไรนั้นอาจต้องมีการปรับแก้ไขประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา โดยเฉพาะขั้นตอนการกล่าวโทษต้องมีคณะกรรมการ ผู้ทรงคุณวุฒิตั้งขึ้นมาเพื่อเป็นคณะกรรมการกลั่นกรองป้องกันการนำกฎหมายอาญามาตรา 112 ไปใช้เป็นเครื่องมือทางการเมือง รวมถึงการเสนอให้เพิ่มกระบวนการ “ขอพระราชทานอภัย” ก่อนมีคำพิพากษา

5) นายสมคิด เลิศไพฑูรย์ อดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวถึงการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ปี 2540และปี 2550 แม้จะแก้ไขยาก แต่ท้ายที่สุดก็สามารถการแก้ไขได้ เมื่อรัฐธรรมนูญใช้ไประยะหนึ่ง ควรมีการปรับปรุงแก้ไข การแก้ไขรัฐธรรมนูญจึงไม่ใช่เรื่องที่จะเป็นไปไม่ได้ ขั้นตอนการทำประชามติเห็นว่าควรทำหลังจากที่รัฐธรรมนูญผ่านแล้ว คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ 4/2564 เป็นได้ทั้งปัญหาและโอกาส อาจพิจารณามองข้ามบางหมวด ที่ไม่จำเป็นต้องแก้ไข ขณะเดียวกันต้องไปศึกษาเพิ่มเติมคำวินิจฉัย ศาลรัฐธรรมนูญ เคยมีคนขอแก้บางมาตราที่เกี่ยวกับที่มาของสมาชิกวุฒิสภา ซึ่งศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า เป็นการแก้ไขรัฐธรรมนูญที่เกี่ยวกับอำนาจการปกครอง ฝากไปถึงผู้ที่จะเข้ามามีอำนาจในการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ต้องสื่อสารให้ดี เพื่อไม่ให้การมีสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ(ส.ส.ร.) คือการ
ตีเช็คเปล่า ซึ่งจะทำให้การตอบรับจากประชาชนอาจเป็นไปในทิศทางอื่นได้

ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 นั้น คนมองไปที่บุคคลซึ่งถูกกลั่นแกล้ง จึงเห็นด้วยกับการเสนอตั้งคณะกรรมการ เพื่อเสนอความเห็นก่อนอัยการส่งฟ้อง มองว่าเป็นช่องทางที่ดี หากมีพระราชทานอภัยโทษก่อนที่คดีจะถึงที่สุด

6) นายยุทธพร อิสรชัย กล่าวว่า หลายครั้งที่พยายามออกแบบกลไกต่างๆ ในรัฐธรรมนูญแต่ท้ายที่สุดก็เกิดปัญหา รัฐธรรมนูญจึงอาจไม่ใช่คำตอบ ในการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในแต่ละยุคสมัย รัฐธรรมนูญทุกฉบับมีทั้งข้อดีและข้อเสีย ทุกภาคส่วนในสังคมจึงต้องมาตั้งสติ

คำวินิจฉัยศาลที่ 4/2564 ยังไม่มีความไม่ชัดเจนในเงื่อนไขที่จะพิจารณา มาตรา 255 ระบอบการปกครอง และ 256 ก็จะขัดกับ 255 ไม่ได้ ทำให้การไม่แก้บางมาตรา เป็นวิธีที่ดี แต่ด้วยเงื่อนไขหลักการวินิจฉัย 4/2564 ก็จะยังไม่เป็นการยืนยันว่าคือการแก้ไขที่ไม่เป็นการแก้ไขทั้งฉบับหรือไม่

การนิรโทษกรรมโดยใช้กฎหมายอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอ อาจไม่สามารถทำให้บ้านเมืองเกิดความปรองดองได้ ด้วยการแก้ไขกฎหมายเพียงฉบับเดียว เนื่องจากมีการแบ่งขั้วที่ร้าวลึกในสังคมไทยเกิดขึ้น พัฒนาไปสู่ความขัดแย้งทางอุดมการณ์เกิดขึ้นในรัฐ และเกิดคดีที่มีความอ่อนไหวทางการเมือง ทั้งความผิดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 ความผิดตามกฎหมายอาญามาตรา 110 ซึ่งกระบวนการในการแก้ไขหรือนิรโทษกรรมอาจมีความแตกต่างกัน อาจเกิดผลในทางบวกทางลบแตกต่างกันซึ่งต้องนำมาพิจารณาด้วย

สรุป :

การนิรโทษกรรมคดี 112 เป็นเรื่องที่จะทำส่งเดชไม่ได้เป็นเรื่องอ่อนไหว ที่อาจเป็นชนวนความขัดแย้งระลอกใหม่ในสังคม

นักการเมืองก็ดี นักวิชาการก็ดี สื่อมวลชน หรือดาวเด่นในโซเชียลทั้งหลายก็ดี ควรมีสติในการนำเสนอ ใช้ความรู้ ใช้เหตุผลประกอบ นอกเหนือจากความเห็นใจหรือความเป็นพวกพ้อง

อย่าลืมว่า หัวใจสำคัญคือรัฐธรรมนูญเขียนชัดเจนว่า “พระมหากษัตริย์อยู่ในที่อันควรเคารพสักการะผู้ใดจะละเมิดมิได้”

การนิรโทษกรรมใดๆ ต่อเรื่องนี้ ที่อาจจะเกิดขึ้นจะผิดทั้งถ้อยคำ หลักการ และเจตนารมณ์ของ “ธรรมนูญแห่งรัฐ” นี้ หรือไม่?!?!