ระบบ M Flow (Multi-lane Free Flow) เป็นระบบจัดเก็บค่าผ่านทางอัตโนมัติแบบไม่มีไม้กั้น (Free Flow) ตามนโยบายของกระทรวงคมนาคม เพื่อแก้ไขปัญหาการจราจรติดขัดบนทางด่วนและมอเตอร์เวย์ โดยการใช้เทคโนโลยี AI มาพัฒนาระบบจัดเก็บค่าผ่านทางด้วยกล้องตรวจบันทึกภาพป้ายทะเบียนรถ ด้วยเทคโนโลยีดิจิทัลแบบ Video Tolling แทนการเก็บค่าผ่านทางอัตโนมัติแบบระบบไม้กั้น ทำให้ผู้ใช้รถยนต์สามารถขับขี่ผ่านบริเวณด่านฯ โดยไม่ต้องหยุดหรือชะลอรถ ด้วยความเร็วได้ถึง 120 กม./ชม.

กระทรวงคมนาคมเชื่อว่า ระบบ M- Flow จะช่วยระบายรถได้ 2,000-2,500 คัน/ชม./ช่องทาง เร็วขึ้นกว่าระบบที่มีใช้ในปัจจุบันถึง 5 เท่า ทั้งรองรับการใช้งานกับรถยนต์ทุกประเภทที่ได้รับอนุญาตให้วิ่งบนทางหลวงพิเศษระหว่างเมืองหรือทางพิเศษ ไม่ว่าจะเป็นรถยนต์ 4 ล้อ รถยนต์ 6 ล้อ และรถยนต์มากกว่า 6 ล้อขึ้นไป

การชำระค่าธรรมเนียมสามารถทำได้ โดยผ่านวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์หลังการใช้บริการ หรือ ระบบPost Paid ทั้งแบบชำระเป็นรายครั้งหรือชำระตามรอบบิลรวมไปถึงการชำระผ่านเว็บไซต์ www.mflowthai.com หรือ โมบายแอปพลิเคชั่นของระบบ M-Flow ตลอดจนการชำระด้วยระบบ QR Code และการชำระผ่านระบบตัดเงินอัตโนมัติ  

กรณีที่ไม่ได้ลงทะเบียนสมัครใช้งานระบบ M-Flow และฝ่าฝืนมาใช้ช่องทางของระบบ M-Flow กรมทางหลวงจะแจ้งและสั่งให้ชำระค่าบริการ ตามเงื่อนไขที่กรมทางหลวงกำหนด ซึ่งหากไม่ติดต่อขอชำระค่าผ่านทางตามวิธีการที่กรมทางหลวงกำหนด เพื่อแสดงว่าไม่มีเจตนาหลีกเลี่ยงการจ่ายค่าผ่านทาง กรมทางหลวงจะบูรณาการข้อมูลกับกรมการขนส่งทางบก เพื่อแจ้งไปยังเจ้าของรถ โดยกรมทางหลวงจะออกหนังสือติดตามให้บุคคลดังกล่าวมาชี้แจงและชำระค่าผ่านทางและค่าปรับต่อไป รวมถึงส่งข้อมูลให้เจ้าพนักงานจราจรออกใบสั่งฐานความผิดฝ่าฝืนป้ายบังคับห้ามรถยนต์ที่ไม่ได้ลงทะเบียนใช้ช่องทางระบบ M-Flow

การเปิดรับสมาชิกครั้งแรก คือ วันที่ 29 ตุลาคม พ.ศ.2564 ถึง 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565 ก่อนเปิดใช้งานระบบ M-Flow มีผู้ลงทะเบียนเป็นสมาชิกประมาณ 30,000 ราย และช่วงวันที่ 16-ช่วงปลาย กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565 มีการสมัครเป็นสมาชิกเฉลี่ยร่วม 10,000 รายต่อวัน

ระบบ M-Flow ได้มีการเปิดตัวอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565 กรมทางหลวงยังอนุโลมสําหรับผู้ที่ไม่ได้สมัครสมาชิก แต่เข้าใช้บริการช่อง M-Flow ซึ่งหมายถึง แล่นผ่านก่อน จ่ายทีหลัง

เมื่อเริ่มเปิดให้บริการ ผู้ที่ขับรถและใช้ถนนที่มี M Flow ส่วนใหญ่จะไม่ทราบเกี่ยวกับเรื่อง M Flow

พอขับรถมาถึงหน้าด่าน จะลังเลไม่แน่ใจว่าควรจะต้องไปช่องไหน ทำให้รถต้องชะลอตัวและรถติดโดยไม่จำเป็น ทั้งที่เจตนารมณ์ของการมี M Flow เพื่อให้รถ เคลื่อนที่และไหลไปอย่างคล่องตัว ไม่ติดขัด

แทนที่เจ้าหน้าที่ จะประกาศด้วยเครื่องขยายเสียงเพื่อแจ้งเตือนให้ผู้ขับรถ รู้ตัวก่อนพอสมควรว่า ควรจะนำรถผ่านช่องไหน กลับไม่มีการประกาศ มีแต่ป้ายแจ้งในระยะที่ใกล้ด่าน ซึ่งอ่านแล้วไม่เข้าใจ ยิ่งทำให้เกิดความสับสนอลหม่านเข้าไปอีก

นอกจากนี้แล้ว ยังมีข้อกำหนดอีกว่า เมื่อผ่านช่อง M Flow แล้ว ไม่ชำระค่าบริการภายใน 2 วัน จะถูกปรับ 10 เท่า เช่น มีผู้ใช้บริการ ไป-กลับ ในเส้นทาง ค่าบริการเพียงแค่ 60 บาท ไม่ชำระเงินภายในกำหนด จะต้องเสียค่าปรับถึง 600 บาท

มีผู้ถูกปรับมากมายหลายราย ต่างวิพากษ์วิจารณ์ผ่านสื่อโซเชียลมีเดียต่างๆ ทั้งดารา คนดังมีชื่อเสียง และบุคคลทั่วไป หากเป็นสำนวนสมัยใหม่ เรียกว่า ทัวร์ลงกระทรวงคมนาคมอย่างหนัก

จนในที่สุด นายศักดิ์สยาม ชิดชอบ รัฐมนตรีกระทรวงคมนาคม ได้ออกมาขอโทษประชาชน “ปัญหาที่เกิดขึ้น ต้องกราบขออภัยพี่น้องประชาชน การสื่อสารประชาสัมพันธ์อาจไม่ทั่วถึง หลายประเทศให้จ่ายวันต่อวันเพื่อป้องกันหนี้เสีย แต่ประเทศไทยให้เวลา 2 วัน เมื่อยังไม่เพียงพอ ให้ขยายเวลาชำระเงินเป็น 7 วัน พร้อมสั่งกรมทางหลวงชะลอค่าปรับ 1 เดือนจนถึงวันที่ 31 มีนาคมพ.ศ. 2565 ที่ปรับมาแล้วจะคืนเงินให้ทุกราย”

สำหรับค่าปรับ M-Flow กำหนดตาม พ.ร.บ. กำหนดค่าธรรมเนียมการใช้ยานยนต์บนทางหลวงและสะพาน พ.ศ. 2497 และพ.ร.บ.ทางหลวง 2535

ตามมาตรา 7 ของพ.ร.บ.กำหนดค่าธรรมเนียมการใช้ยานยนต์ฯ มีหลักว่า บุคคลใดใช้ยานพาหนะบนทางหลวงหรือสะพานโดยเจตนาหลีกเลี่ยงไม่เสียค่าธรรมเนียม มีความผิดต้องระวางโทษปรับเป็นจำนวนสิบเท่าของอัตราค่าธรรมเนียมที่กำหนด และมาตรา 8 บุคคลใดฝ่าฝืนคำสั่งที่ออกให้มาชี้แจงหรือแสดงหลักฐานเกี่ยวกับการหลีกเลี่ยงไม่เสียค่าธรรมเนียม มีความผิดระวางโทษปรับไม่เกิน 200 บาท และพ.ร.บ.ทางหลวง 2535 ที่มีค่าปรับสูงสุด 5,000 บาท

ค่าปรับ กรณีผิดชำระหนี้ M-Flow ตามกฎหมายทั้งสองฉบับ อาจมีค่าใช้จ่ายเพิ่มสูงสุดถึง 184 เท่า ดังนั้น หากค่าผ่านทาง 30 บาท ค่าปรับอยู่ที่ 5,520 บาท สำหรับในสหรัฐอเมริกามีการปรับถึง 1,000ดอลลาร์สหรัฐ (กว่า 3 หมื่นบาท)

กรณี M Flow ถือเป็นกรณีศึกษา ที่ได้เห็นการทำงานแบบไทยๆ ไม่มีการวางแผนล่วงหน้าที่ชัดเจน

หากสอบถามคนทั่วไปถึงการรับทราบ ในการโฆษณาประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับ M Flow คนทั่วไปจะตอบว่า รู้จัก M Flow ครั้งแรกเมื่อ M Flow เป็นข่าวเพราะมีปัญหาในการใช้งาน

แสดงว่า การโฆษณาประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับ M Flow ถือว่า น้อยมาก และไม่ทั่วถึง หากเป็นการสอบ ถือว่าสอบตก ต้องสอบซ่อม

ผู้ที่วางแผนงานเกี่ยวกับเรื่องนี้ ไม่ได้คำนึงถึงความสะดวกในการใช้งานตามชีวิตจริงของผู้ใช้รถใช้ถนน คำนึงแต่เพียงอย่างเดียวว่า เป็นผู้มีอำนาจออกกฎเกณฑ์และวางแผนงานในเรื่องนี้ จึงไม่สอดคล้องกับสภาพความเป็นจริง

ยังดีที่ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม ได้มีคำสั่งแก้ไขในเรื่องนี้ แม้จะช้าไปบ้าง แต่ก็ยังไม่ช้าเกินไป

ประเทศไทยคงใช้เวลาอีกนานพอสมควร ที่ผู้มีอำนาจจะคิดดำเนินการใดๆ โดยวางแผนงานไว้ก่อน เพื่อให้ทุกอย่างเป็นไปอย่างสะดวกและเป็นประโยชน์อย่างแท้จริง