ผมโชคดีที่ได้มีโอกาสกลับไปเยี่ยม รพ.เบตง จังหวัดยะลา อีกครั้งหนึ่งในช่วงระหว่างวันที่ 2-4 กันยายน 2565 กับคณะกรรมาธิการการสาธารณสุข วุฒิสภา ซึ่งมีท่าน นพ.เจตน์ ศิรธรานนท์ เป็นประธาน สมัยที่ผมเป็นเลขาธิการแพทยสภา (2546-2550) ผมได้มีโอกาสไปเยี่ยมทุกโรงพยาบาลของรัฐใน 3 จังหวัดชายแดนใต้ และ 5 อำเภอที่มีปัญหาของสงขลาและได้มีโอกาสช่วย ด้วยความร่วมมือของกรรมการแพทยสภาทุกท่านในสมัยโน้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งคณบดีทุกคณะแพทยศาสตร์ เจ้ากรมแพทย์ทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ แพทย์ใหญ่ตำรวจ ฯลฯ หาที่เรียนให้แพทย์ที่ได้รับทุนไปศึกษาต่อทางสาขาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญต่างๆ และกลับไปทำงานที่ 3 จังหวัด และ 5 อำเภอของสงขลาดังกล่าว ได้ถึง 100 คน หรือปีละประมาณ 25 คน จำได้ว่าสมัยโน้นที่ รพ.ศูนย์ยะลา มีศัลยแพทย์ทั่วไปเพียง 1 คน

จังหวัดยะลาเป็นจังหวัดหนึ่งในชายแดนภาคใต้ โดยมีอำเภอเบตงเป็นอำเภอใต้สุดของประเทศไทย มีเนื้อที่ประมาณ 4,521.078 ตร.กม. หรือประมาณ 2,825,673.75 ไร่ คิดเป็น 6.4% ของพื้นที่ภาคใต้ มีอาณาเขตติดต่อกับจังหวัดและประเทศใกล้เคียง ดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับจังหวัดสงขลา และจังหวัดปัตตานี เช่น อำเภอเมือง อำเภอรามัน บางส่วน

ทิศใต้ ติดต่อกับรัฐเปรัค ประเทศมาเลเซีย เช่น อำเภอเบตง

ทิศตะวันออก ติดต่อกับจังหวัดนราธิวาส และรัฐเปรัคประเทศมาเลเซีย เช่น อำเภอรามัน อำเภอบันนังสตา และอำเภอธารโต บางส่วน

ทิศตะวันตก ติดต่อกับจังหวัดสงขลา และรัฐเคดาห์ประเทศมาเลเซีย เช่น อำเภอกาบัง อำเภอยะหา อำเภอธารโต

จังหวัดยะลาแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 อำเภอ 1 กิ่งอำเภอ 56 ตำบล 365 หมู่บ้าน 55 อบต. 8 เทศบาล(1 เทศบาลนคร 1 เทศบาลเมือง 6 เทศบาลตำบล) และ 1 อบจ.

มีประชากรทั้งหมด 466,885 คน เพศชาย 233,234 คน เพศหญิง 233,620 คน มีวัยทำงาน 63.16%

ประชากรนับถือศาสนาพุทธ ร้อยละ 22.74 ของจำนวนประชากรทั้งหมด ศาสนาอิสลาม ร้อยละ 76.58 ของจำนวนประชากรทั้งหมด และศาสนาอื่นๆ ร้อยละ 0.31 ของจำนวนประชากรทั้งหมด

จังหวัดยะลามีสถานบริการด้านสาธารณสุข ดังนี้ 1) สถานบริการของรัฐ ประกอบด้วย รพ.ศูนย์ยะลา 1 แห่ง 497 เตียง,รพ.เบตง 1 แห่ง 170 เตียง, รพ.สมเด็จพระยุพราชยะหา 1 แห่ง30 เตียง, รพ.ประจำอำเภอ 4 แห่ง 130 เตียง (อ.รามัน, ธารโต, กาบังและบันนังสตา), สถานีอนามัย 80 แห่ง, สถานบริการสาธารณสุขชุมชน 3 แห่ง, สถานส่งเสริมอนามัยแม่และเด็ก (รพ.แม่และเด็ก)1 แห่ง 100 เตียง, วิทยาลัยสาธารณสุขยะลา 1 แห่ง, ศูนย์วัณโรคเขต 12, ศูนย์ควบคุมโรคติดต่อนำโดยแมลงที่ 41 ยะลา 1 แห่ง

และ 2) สถานบริการของเอกชน ประกอบด้วยรพ.สิโรรส 100 เตียง, คลินิกแพทย์ 66 แห่ง, คลินิกทันตกรรม 18 แห่ง, ร้านขายยาแผนปัจจุบัน 36 แห่ง, ร้านขายยาแผนปัจจุบันบรรจุเสร็จ 35 แห่ง

จังหวัดยะลา มี นพ.วิเศษ สิรินทรโสภณ เป็นนายแพทย์สาธารณสุข

โรงพยาบาลเบตง มี นพ.สวรรค์ กาญจนะ เป็นผู้อำนวยการ

อำเภอเบตง มี รพ.เบตง (ระดับ M1) มี 170 เตียง ศสม. 3 แห่ง รพ.สต. 9 แห่ง เรือนจำ 1 แห่ง มาลาเรีย 1 แห่ง

อำเภอเบตง มีประชากร 0-14 ปี 21%, 15-19 ปี 64%และ 60 ปีขึ้นไป 15% (ของประเทศเฉลี่ยที่ 20%) มี 5 ตำบล 32 หมู่บ้าน 28 ชุมชน 1 เทศบาลเมือง 1 เทศบาลตำบล 3 อบต.มีแพทย์รวมทั้งหมด 21 คน และกำลังจะมาอีกภายใน 2568 จำนวน 9 คน (รวมเป็น 30 คน ภายใน 2568) โดยปี พ.ศ.2565มีอายุรศาสตร์ 6 คน, กุมาร 3, สูติ 3, ศัลย์ 1, ออร์โธ 1, จักษุ 2,หูคอจมูก 2, จิตเวช 1, เวชศาสตร์ฉุกเฉิน 1, รังสีวินิจฉัย 1, วิสัญญี 0, เวชศาสตร์ฟื้นฟู 0, เวชศาสตร์ครอบครัว 0 และมีแพทย์ใช้ทุนปี 1 (แพทย์เพิ่มพูนทักษะ) 10 คน

มีทันตแพทย์ 10, เภสัชกร 11, พยาบาลวิชาชีพ 150, นักวิชาการสาธารณสุข 14, นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ 7,นักรังสีแพทย์ 4, อื่นๆ 319 รวม 545 คน

ที่น่าสนใจ คือ รพ.เบตง ไม่มีแพทย์สาขาวิชาวิสัญญี รังสี เวชศาสตร์ฟื้นฟู และเวชศาสตร์ครอบครัวแม้แต่คนเดียว

จาก รพ.เบตง ไป รพ.ศูนย์ยะลา เป็นระยะทาง 140 กม.หรือใช้เวลาในการเดินทาง 2 ½ ชม. หรือจากเบตงไปหาดใหญ่จะใช้เวลา 4 ½ ชม. แต่ถ้าจากเบตงไปหาดใหญ่ ผ่านประเทศมาเลเซีย จะใช้เวลา 3 ½ ชม. เบตงห่างจากปีนัง1.40 ชม. ที่ปีนังมี รร.แพทย์ มี รพ. ถึง 1,000 เตียง

แต่รถพยาบาลของไทยยังผ่านประเทศมาเลเซียไป รพ.หาดใหญ่ไม่ได้ เนื่องจากมีปัญหาทางด้านการมีประกันรถที่จะผ่านประเทศมาเลเซีย แต่คาดว่าปัญหานี้น่าจะแก้ไขได้ไม่ยาก

นพ.พินิจ กุลละวณิชย์