#ทำไมถึงไม่ควรเชื่อ?

มีแพทย์และเภสัชกรบางคนได้ทำคลิปบนสื่อโซเชียล เช่น YouTube และ TikTok ซึ่งให้ข้อมูลผิดๆ โดยอ้างว่ายาเบาหวานในกลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย (Sulfonylurea) เป็นอันตรายต่อไต เช่น “ใครที่กินยาตัวนี้อยู่ ระวังไตวาย หากเพื่อนกินยาตัวนี้อยู่ ผมแนะนำให้เปลี่ยนยาทันที” แต่ข้อมูลนี้ไม่เป็นความจริง จึงไม่ควรหลงเชื่อคำกล่าวอ้างที่ไม่ถูกต้องนี้

#ซัลโฟนิลยูเรียคือยาเบาหวานชนิดใด?

ซัลโฟนิลยูเรียหรือที่ย่อว่า SU เป็นกลุ่มยาที่แพทย์ใช้กับผู้ป่วยเบาหวานเพื่อลดระดับน้ำตาลในเลือด ประกอบด้วยยาหลายชนิด เช่น กลิพิไซด์ (ชื่อการค้า : ดิพพาไซด์, กลัยซีเดียบ), กลัยเบนคลาไมด์ (ชื่อการค้า : ดาโอนิล, ซูกริล), กลัยเมพิไรด์ (ชื่อการค้า : อะมาริล, ไดอะกลิป)

#รู้ได้อย่างไรว่ายากลุ่มซัลโฟนิลยูเรียไม่เป็นอันตรายต่อไต?

ข้อมูลจากฐานข้อมูลทางการแพทย์ ฉลากยา และเอกสารข้อมูลผลิตภัณฑ์ของยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย เช่น กลิพิไซด์,กลัยเบนคลาไมด์ และกลัยเมพิไรด์ ยืนยันได้ชัดเจนว่ายาเหล่านี้ไม่ได้ทำให้เกิดภาวะไตวาย หรือเป็นพิษต่อไตตามที่มีการกล่าวอ้าง

#ยาเบาหวานชนิดอื่นๆเป็นอันตรายต่อไตหรือไม่?

ยาเบาหวานชนิดรับประทานอื่นๆ ที่ใช้กันมาอย่างยาวนาน เช่น เมตฟอร์มิน, ไพโอกลิทาโซน, รีพากลิไนด์ และอะคาร์โบส ไม่ทำให้ไตวายหรือเป็นพิษต่อไต แต่ยากลุ่มใหม่ๆเช่น กลิปติน และกลิโฟลซิน อาจทำให้เกิดภาวะไตวายเฉียบพลันได้ในบางกรณี

#ยาเบาหวานชนิดรับประทานช่วยชะลอการเกิดไตวายได้หรือไม่?

ภาวะไตวายในผู้ป่วยเบาหวานเกิดจากการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดที่ไม่ดีต่อเนื่องเป็นเวลานาน ยาเบาหวานช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดตามแผนการรักษาของแพทย์ จึงช่วยปกป้องไตไม่ให้เสื่อมหรือวาย ซึ่งตรงข้ามกับที่กล่าวอ้างในคลิป

#ผลเสียที่อาจเกิดขึ้นหากหลงเชื่อข้อมูลผิดๆ

หากผู้ป่วยเชื่อข้อมูลผิดๆ และหยุดยาเองโดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์ จะทำให้น้ำตาลในเลือดสูงและเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนจากเบาหวาน เช่น ไตวาย หลอดเลือดสมองตีบ กล้ามเนื้อหัวใจตาย แผลที่เท้ารักษาไม่หาย หรือตาบอด นอกจากนี้ ยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรียยังมีราคาถูกและมีประสิทธิภาพดี ผู้ป่วยที่เปลี่ยนยาอาจต้องรับภาระค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้นมากโดยไม่จำเป็น

#ผลเสียต่อระบบบริการสาธารณสุขและการเบิกจ่าย

หากผู้ป่วยเบาหวานจำนวนมากปฏิเสธการใช้ยาซัลโฟนิลยูเรีย จะเกิดภาระค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้นต่อระบบบริการสาธารณสุข เช่น ระบบบัตรทอง ประกันสังคม และสวัสดิการข้าราชการ ค่าใช้จ่ายอาจเพิ่มขึ้นอย่างมาก เช่น จากปีละ 365 บาท เมื่อใช้ซัลโฟนิลยูเรีย เป็น 14,235 บาทต่อปี เมื่อใช้กลิปติน ซึ่งมีค่าใช้จ่ายสูงขึ้นถึง 39 เท่า

#แพทย์จะสั่งยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรียในกรณีใด

ตามแนวทางเวชปฏิบัติของไทยและต่างประเทศแพทย์จะสั่งเมตฟอร์มินเป็นยาขนานแรกและอาจใช้ยาซัลโฟนิลยูเรียเป็นลำดับถัดไปหากยังควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้ เนื่องจากยานี้มีประสิทธิภาพดี ราคาถูก และเป็นยาในบัญชียาหลักแห่งชาติ แต่ต้องติดตามภาวะน้ำตาลต่ำในเลือด

#กรณีที่ห้ามใช้ซัลโฟนิลยูเรีย

ห้ามใช้ยาซัลโฟนิลยูเรียในกรณีต่อไปนี้ แพ้ยานี้หรือ ยาซัลฟา, เป็นเบาหวานชนิดที่, มีภาวะเลือดเป็นกรดจากคีโตน, มีภาวะโคมาจากน้ำตาลสูง, กำลังติดเชื้อรุนแรง และอยู่ในภาวะเครียดหรือบาดเจ็บรุนแรง

#เหตุใดจึงห้ามใช้ยาซัลโฟนิลยูเรียในผู้เป็นเบาหวานชนิดที่ 1?

โรคเบาหวานชนิดที่ 1 เกิดจากตับอ่อนไม่สามารถสร้างอินซูลินได้ ส่วนยาซัลโฟนิลยูเรียออกฤทธิ์กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากตับอ่อน จึงไม่มีประโยชน์ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1 แต่จะมีประโยชน์เฉพาะในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ซึ่งเป็นกลุ่มที่พบได้บ่อย

#การดูแลตนเองไม่ให้ไตเสื่อมจากเบาหวาน

1.ใช้ยาเบาหวานตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด

2.ออกกำลังกาย และควบคุมน้ำหนัก ควบคุมอาหารชนิดแป้งและน้ำตาล

3.หลีกเลี่ยงยาที่ส่งผลเสียต่อไต เช่น ยาแก้ปวดกลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs)

4.ควบคุมความดันเลือดให้อยู่ในระดับปกติ

5.ตรวจการทำงานของไตเป็นระยะ

6.เลิกบุหรี่และไม่ดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณมาก

7.ดื่มน้ำเพียงพอ

8.ไม่หลงเชื่อข้อมูลผิดๆ บนโซเชียลมีเดีย

9.ไม่ซื้ออาหารเสริมหรือสมุนไพร ซึ่งมักโฆษณาว่ารักษาเบาหวานได้โดยไม่ต้องกินยา

ทั้งนี้ การปฏิบัติตามแนวทางเหล่านี้จะช่วยปกป้องไตจากการเสื่อมและป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากโรคเบาหวาน

บทความโดย

ผศ.นพ.พิสนธิ์ จงตระกูล

ประธานคณะทำงานสร้างความเข้มแข็งประชาชน

ด้านการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (สยส.) และ กรรมการแพทยสภา