เมื่อเข้าช่วงฤดูฝนก็มักพบสัตว์มีพิษชนิดต่าง ๆ หนีน้ำที่ท่วมรัง แล้วออกไปหาที่ปลอดภัยสำหรับพวกเขา ซึ่งบางครั้งก็เข้าไปหลบในบ้าน ในสวน และในที่ต่าง ๆ ในบ้านพักของผู้คน และหากบ้านนั้นมีหมาแมวก็มักพบว่าหลายครั้งหมาแมวก็ถูกสัตว์มีพิษกัดต่อย 
บรรดาสัตว์มีพิษที่พบบ่อย ๆ เช่น งู แมงป่อง ตะขาบ ผึ้ง แตน มดแดง มดคันไฟ มดดำ รวมถึงสัตว์มีพิษชนิดต่าง ๆ อีกมาก พิษของสัตว์บางชนิดสามารถทำลายระบบประสาท ระบบเลือด กล้ามเนื้อ ระบบภูมิคุ้มกันของหมาแมวได้ โดยความเป็นพิษมีตั้งแต่ระดับน้อยไปถึงภาวะฉุกเฉินจนถึงชีวิตได้ ดังนั้น การปฐมพยาบาลที่ถูกต้องจะช่วยลดการกระจายพิษ และเพิ่มโอกาสรอดชีวิตให้สัตว์เลี้ยงได้ก่อนนำสัตว์ไปพบสัตวแพทย์ 
วันนี้เรามาเรียนรู้วิธีการดูแลสัตว์เลี้ยงเมื่อถูกสัตว์มีพิษกัดต่อยด้วยกันครับ โดยต้องคำนึงถึงเรื่องต่อไปนี้

ความปลอดภัยของผู้ช่วยเหลือ ต้องหลีกเลี่ยงการถูกทำร้ายซ้ำ และต้องมั่นใจว่าการเข้าไปช่วยเหลือสัตว์เลี้ยงนั้น ผู้ช่วยเหลือจะต้องปลอดภัยจากสัตว์มีพิษเป็นอันดับแรก
ประเมินเบื้องต้นว่าสัตว์เลี้ยงยังหายใจได้ดีหรือไม่ สังเกตว่ายังหายใจปกติหรือหอบ ชีพจรเต้นช้าหรือเร็ว ดูสีของเหงือกว่าซีดหรือไม่ ดูการไหลเวียนโลหิตว่าเป็นอย่างไร ขั้นตอนนี้เรียกว่า Primary survey  หรือระบบ ABCDE โดยดูดังต่อไปนี้ 

1. Airway ตรวจทางเดินหายใจว่าโล่งหรือไม่
2. Breathing ประเมินการหายใจว่ายังปกติ หรือมีอาการหอบ แล้วหายใจมีเสียงดังหรือไม่
3. Circulation ตรวจชีพจร สีเหงือก ความดันโลหิต
4. Disability ประเมินระดับความรู้สึกตัวของสัตว์ (reflection)
5. Exposure ตรวจตำแหน่งบาดแผลว่ามีอาการบวม หรือมีเลือดออกหรือไม่

จำกัดการเคลื่อนไหวของสัตว์ (Immobilization) เพื่อลดการแพร่กระจายพิษ ต้องทำให้สัตว์อยู่นิ่ง ๆ งดสิ่งเร้าหรือกระตุ้น หรือเคลื่อนไหว เช่น เดิน วิ่ง
ห้ามกรีด บีบ หรือดูดพิษจากบาดแผลของสัตว์เลี้ยง เพราะเสี่ยงติดเชื้อ และยิ่งทำให้พิษแพร่เร็วขึ้น แต่ต้องรีบทำความสะอาดแผลที่โดนกัดด้วยน้ำสะอาดโดยเร็ว หากพบว่ามีเลือดออกต้องห้ามเลือดก่อน
หลีกเลี่ยงการขันชะเนาะ แม้การทำดังกล่าวช่วยลดการแพร่กระจายพิษได้ก็จริง แต่จะทำให้เกิดความสูญเสียกับอวัยวะได้ โดยเฉพาะส่วนปลายที่ถูกรัดแน่นมากจนทำให้ขาดเลือดไปหล่อเลี้ยง
รีบนำสัตว์เลี้ยงไปพบสัตวแพทย์โดยเร็ว และให้ข้อมูลชัดเจนว่าสัตว์เลี้ยงถูกสัตว์ชนิดใดกัดหรือต่อย เพื่อช่วยการวินิจฉัยและรักษาได้ดีที่สุด
สัปดาห์หน้ามาพบกับตอนจบของการดูแลรักษาพยาบาลสัตว์เลี้ยงที่ถูกสัตว์มีพิษกัดต่อย นะครับ

น.สพ. นนทษิต ชุติญาณวัฒน์
โรงพยาบาลสัตว์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน