อุปกรณ์การเล่นโปพร้อมกลัก

 (ภาพสำเนามาจาก มูลนิธิอนุรักษ์โบราณสถานในพระราชวังเดิม  กองทัพเรือ)

ใครบางคนเคยกล่าวไว้ว่าการพนันเป็นมรดกของมนุษยชาติมาแต่สมัยโบราณ เดิมทีเรานิยมเล่นชนนก กัดปลา ชนไก่ วัวลาน วัวชน สกา หมากรุก เรียงเบี้ย ผูกผ้าสามย่าน ทายปลาไหล ทายอึ่ง ทายกลีบมังคุด รูดไม้คมพัด เด็ดพลี แทงห่วง กอบข้าวสาร เบี้ยโบก ฯลฯ ส่วนการเล่นพนันกำถั่ว โปปั่น โปกำ ไพ่งา กำตัด หวย ก.ข. เรารับการเล่นมาจากชาวจีนแต้จิ๋ว พบหลักฐานว่ามีอากรบ่อนเบี้ยตั้งแต่ในรัชกาลพระเจ้าบรมโกศ

"โป" ชื่อการพนันอย่างหนึ่งของจีนซึ่งเรียกว่า "ป๊อ" สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงอธิบายว่าโปปั่นคือการเล่นพนันโดยเจ้ามือเอาลิ้นโปใส่ลงในฝาครอบโปไม่ให้คนแทงเห็น มีกลักทําด้วยทองเหลืองสี่เหลี่ยม พร้อมลูกแดงขาวข้างในใช้ปั่น บ่อนถูกกฎหมายมักตั้งตามละแวกชุมชนคนจีน เช่นแถวถนนเยาวราชและถนนเจริญกรุง เป็นต้น

ภาพการพนันโปของจีนโบราณ

บ่อนการพนันและโรงยาฝิ่นเมื่อไม่ก่อนนี้ รัฐบาลจะให้สัมปทานให้เปิดได้ถูกกฎหมายตลอด 24 ชั่วโมง จึงมีนักเลงพนันเดินเข้าออกบ่อนกันตลอดเวลา บางคนกลับออกมาหน้าตายิ้มแย้มแจ่มใสเพราะเล่นได้กำไร แต่ส่วนมากมักจะเดินออกมาด้วยอาการคอตกหดหู่เพราะเล่นเสีย เหลือเงินเพียงไม่กี่เบี้ยออกมาด้วยความหิวโหย

ว่ากันว่าในสมัยก่อนมีพ่อค้าแม่ค้าชาวจีนแต้จิ๋วจะหาบเร่เอาข้าวพะโล้ไปขายให้กับนักพนันและคนสูบฝิ่นแถวหน้าโรงบ่อน เช่น บนถนนเจริญกรุง กรุงเทพฯ ลูกค้าส่วนมากจะเป็นนักพนันที่หาของกินก่อนเข้าบ่อนหรือออกจากบ่อน สันนิษฐานว่าบางวันมีลูกค้าที่พนันหมดตัวเหลือเศษเงินอยู่เล็กน้อย ก็มาขอซื้อเศษที่ติดหนังติดกระดูกโปะหน้าข้าวแล้วราดน้ำพะโล้ในกะละมังแนมแตงกวาให้ดูน่ากิน ปรากฏว่ารสชาติเป็นที่ถูกอกถูกใจบรรดานักพนันทั้งหลาย แม้ว่าบางวันขนาดเล่นได้ก็ยังมาสั่งกินด้วยความติดอกติดใจจนเป็นที่กล่าวขวัญไปทั่ว โดยตั้งชื่อว่า ข้าวเสียโป

ตู้โชว์เครื่องเคราต่างๆ ของข้าวเฉโป

การพนันไม่ทำให้ใครรวย จึงเป็นที่มาของตำรับข้าวข้างบ่อนสมัยนั้น ต่อมาจะด้วยความไม่เป็นมงคลหรือไม่อยากเรียกให้เสียฤกษ์เสียยามจึงเปลี่ยนไปเรียกว่า “ข้าวเฉโป” บ้าง “ข้าวสวยโป” บ้าง เรียกกันหลายชื่อเพี้ยนกันไป แม้ต่อมามีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าจากรัชกาลที่ 5 ทรงให้เลิกบ่อนทั้งประเทศ เพราะทรงมีพระราชวินิจฉัยว่าเป็นการทำลายระบบเศรษฐกิจของประเทศ

หน้าเขียงแผงข้าวเฉโปสีลม

จานข้าวที่ถูกเครื่องเคราต่างๆ กลบจนมิด

แม้บ่อนโปจะถูกปิด แต่ข้าวเฉโปได้กลายเป็นเมนูยอดนิยมในร้านที่ขายข้าวหน้าเป็ด ข้าวหมูแดงหมูกรอบ แท้ที่จริงมันก็คือข้าวหน้าเป็ดที่ประกอบไปด้วยเครื่องเคราบริวารที่มีทั้งหมูแดง หมูกรอบ ขาหมูยัดไส้ กุนเชียง บางที่ก็ใส่เครื่องในเป็ด ตับ กึ๋น ปอด เครื่องในหมู กระเพาะหมู หนังหมู ไข่พะโล้ ไส้พะโล้ เอ็นหมูพะโล้ หมูตั้ง หูหมู ลิ้นหมู ตับแก้ว (ตับยัดไส้มันหมู) ตามแต่สูตรของแต่ละที่ จากนั้นก็ราดด้วยน้ำพะโล้ประกอบด้วย เลือดไก่ ตีนไก่ตุ๋น ข้อไก่ตุ๋น ไก่ทอด หนังไก่ทอด หมูสามชั้นชุบแป้งทอด ลูกชิ้นปลา ฮื่อก้วย ไข่พะโล้ ผักกาดดอง ผักกาดสด พริกสด และแตงกวา กินแก้เลี่ยน นำมาประกอบกันหลายอย่างภายในจานเดียว ปัจจุบันทายาทที่ สืบทอดทำขายตามตำรับเดิม ได้เล่าให้ฟังว่ารุ่นก๋งรุ่นพ่อใส่ส่วนประกอบต่างๆ ดังกล่าวมากกว่า 20 อย่าง แต่ปัจจุบันเหลือเพียง 11 อย่าง

ทีเด็ดได้แก่น้ำพะโล้ใส่เลือดไก่และน้ำส้มพริกสับ

คนรุ่นใหม่ยุค 4 จี อาจจะไม่คุ้นกับข้าวหลายชื่อนี้ เพราะเหลือร้านที่ยังคงทำขายเหลืออยู่เพียงไม่กี่ร้าน อีกทั้งเครื่องเคราก็ไม่ครบเหมือนเป็นข้าวหน้าเป็ด หน้าหมูแดง หน้าหมูกรอบมากกว่า  คนที่อายุ 50 ปีขึ้นไปน่าจะคุ้นเคย  แม้มีส่วนผสมต่างกันไป ซึ่งคนที่รู้จักข้าวนี้ให้ความเห็นว่าโดยทั่วไปไม่อร่อยเหมือนฝีมือดั้งเดิมที่เคยกินเมื่อหลายปีก่อน

มีอยู่ร้านหนึ่งขอยกให้เป็นสุดยอดของร้านประเภทข้าวเฉโปตั้งอยู่ที่ปากซอยก่อนถึงแยกถนนนราธิวาสตัดกับถนนสีลม ซอยนี้อยู่ตรงกันข้ามกับสีลมพลาซ่า ข้าวของร้านนี้ให้เครื่องล้นจนมิดแทบไม่เห็นข้าว น้ำพะโล้ที่ราดมาบนข้าวมีเลือดไก่พะโล้และตีนไก่เปื่อย รสของน้ำพะโล้นี้ไม่หวานไม่เค็มจัด ถ้าเอาราดข้าวโดยไม่ต้องมีเครื่องประกอบก็ยังอร่อย โดยเฉพาะน้ำจิ้มพริกตำยังมีรสชาติกำลังดีด้วยพริกกระเทียมโขลกหยาบ ดองมาในน้ำส้มไม่เปรี้ยวแซมเพียงรสหวานเค็มปะแล่ม ช่วยทำให้เจริญอาหารตัดความมันได้เป็นอย่างดี

น้ำแกงจืดสาหร่าย

น้ำแกงจืดใสดังตาตั๊กแตน ใส่ลูกชิ้นปลา ลูกชิ้นหมูสับ ผักกาด ลอยหน้าด้วยสาหร่ายจีนเต็มที่ โรยผักขึ้นฉ่าย ซดน้ำแกงแล้วอิ่มเอมชื่นอกชื่นใจ

 ร้านข้าวเฉโป เฮียไฉ่

ตั้งอยู่ที่หลังภัตตาคารเชียงการีล่าสาขาสีลม  (ตรงกันข้ามกับสีลมพลาซ่า) ช่วงก่อนจะถึงแยกถนนนราธิวาสตัดกับถนนสีลม

โทร. 02-675-0663, 084-130-6179,081-420-0276,086-407-9748

เปิด : เวลา 18.00 - 00.00 น. วันจันทร์-วันเสาร์ (หยุดทุกวันอาทิตย์)

พิกัด 13°43'35.2"N 100°31'39.3"E

ภาพถ่าย มีรัติ รัตติสุวรรณ

แผนที่ มูฮัมหมัด พันธ์โพธิ์