เมื่อวันที่ 22 พ.ค.2559 ที่ผ่านมา เกิดเหตุเศร้าสลดไฟไหม้หอพักนักเรียนหญิง ในอ.เวียงป่าเป้า จ.เชียงราย มีนักเรียนเสียชีวิต 17 คน บาดเจ็บอีกเกือบ 10 คน เป็นเด็กชั้นประถมศึกษาอายุไม่เกิน 12 ปี

นักเรียนในหอพักส่วนใหญ่เป็นเด็กที่อยู่บนดอยมาพักอาศัยเพื่อความสะดวกในการไปเรียน แต่ต้องมาเสียชีวิตก่อนวัยอันควร ต้นเหตุเพลิงมรณะครั้งนี้ น่าจะเกิดจากไฟฟ้าลัดวงจร ประกอบกับอาคารหอพักส่วนหนึ่งเป็นอาคารไม้ไฟจึงลุกไหม้อย่างรวดเร็ว และเป็นพื้นที่ชนบทห่างไกล กว่าเจ้าหน้าที่ดับเพลิงมาถึงไฟได้ลุกลามไปเกือบทั้งตัวอาคาร

ขณะเกิดเหตุช่วงกลางคืน นักเรียนคนหนึ่งได้กลิ่นไฟไหม้ชั้นล่าง จึงแจ้งครูพี่เลี้ยงและตะโกนบอกเพื่อนๆ ที่กำลังนอนหลับ แต่บางคนไม่เชื่อคิดว่าเป็นเรื่องล้อเล่น เลยกลับไปนอนต่อ กว่าจะรู้ตัวไฟลุกไหม้อย่างรวดเร็ว ส่วนคนที่หนีออกมาได้ ต้องเห็นเพื่อนโดนไฟไหม้ต่อหน้าต่อตา ช่วยเหลือไม่ได้

ลักษณะหอพักโรงเรียนเป็นบ้านพัก 2 ชั้น นักเรียนที่รอดชีวิตส่วนใหญ่ใช้ผ้าผูกเงื่อนต่อกัน และโรยตัวลงจากหน้าต่างชั้น 2 วิธีนี้ได้จากการเรียนวิชาลูกเสือ เหตุที่ต้องโรยตัวลงมา เพราะประตูด้านนอกล็อกไว้ ออกทางประตูไม่ได้แต่การออกมาลักษณะนี้ น่าจะถูกวิธีมากกว่า เพราะไม่มีใครทราบต้นเพลิงเกิดจากส่วนไหน หากยิ่งชุลมุนต่างคนต่างเอาตัวรอด อาจไม่มีใครออกจากเหตุเพลิงไหม้ได้เลย

เหตุการณ์ไฟไหม้อาคารส่วนมากเกิดจากไฟฟ้าลัดวงจร สาเหตุไฟฟ้าลัดวงจรเนื่องมาจากความไม่ดูแลเอาใจใส่ของเจ้าของอาคาร เช่น สายไฟเก่าชำรุด สตาร์ทเตอร์ สวิตซ์เปิด-ปิดปลั๊กไฟ คัทเอาท์ (สะพานไฟ) ไม่อยู่ในสภาพที่ใช้งานได้ตามปกติ รวมทั้งการไม่ติดตั้งเครื่องตัดไฟฟ้าอีกด้วย

เมื่อเกิดเหตุแล้ว มักโทษว่าเกิดจากเหตุสุดวิสัย ทั้งที่น่าจะเป็นความประมาทมากกว่า คำว่าเหตุสุดวิสัยในทางกฎหมายหมายถึง เหตุใดๆอันจะเกิดขึ้นก็ดี จะให้ผลพิบัติก็ดี เป็นเหตุที่ไม่อาจป้องกันได้ แม้ทั้งบุคคลผู้ต้องประสบหรือใกล้จะต้องประสบเหตุนั้น จะได้จัดการระมัดระวังตามสมควรอันพึงคาดหมายได้จากบุคคลในฐานะและภาวะเช่นนั้นสรุปสั้นๆ คือ เหตุนั้นเกิดขึ้นโดยไม่อาจคาดหมายได้และไม่อาจป้องกันได้

ส่วนคำว่าประมาทหมายถึง กระทำโดยปราศจากความระมัดระวัง ซึ่งบุคคลในภาวะเช่นนั้นจะต้องมีตามวิสัยและพฤติการณ์ และผู้กระทำอาจใช้ความระมัดระวังเช่นนั้นได้ แต่หาได้ใช้ให้เพียงพอไม่

เหตุเพลิงไหม้จากไฟฟ้าลัดวงจร ศาลฎีกาได้วินิจฉัยเป็นบรรทัดฐานมาตลอดว่า ไม่ใช่เหตุสุดวิสัย และผู้ที่ครอบครองกระแสไฟฟ้า ถือว่าครอบครองทรัพย์อันเป็นของเกิดอันตรายได้โดยสภาพ ต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายให้กับผู้ที่ได้รับความเสียหาย เว้นแต่เกิดจากเหตุสุดวิสัย หรือเกิดจากความผิดของผู้ต้องเสียหาย

นอกจากนี้ยังมีกรณีอื่นๆ ที่ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า เป็นความประมาทไม่ใช่เหตุสุดวิสัย เช่น รถเบรกแตกไปชนคันอื่นเสียหาย เพราะเบรกแตกเป็นเหตุการณ์ที่พึงคาดหมายได้หากหมั่นตรวจสภาพรถ กฎหมายถือว่าเป็นผู้ครอบครองยานพาหนะอันเดินด้วยกำลังเครื่องจักรกล ต้องรับผิดต่อผู้เสียหาย

แต่เหตุเพลิงมรณะคลอกเด็กนักเรียนชาวเขา 17 คน ยังพอเข้าใจได้ว่าเป็นพื้นที่ชนบทห่างไกล ความพร้อมของตัวอาคารเรียน ระบบป้องกันเพลิงไหม้ ไม่อยู่ในขั้นที่มีประสิทธิภาพดีพอ หรืออาจไม่มีการเตรียมพร้อมในส่วนนี้เลย และอาจจะเป็นความประมาทของผู้ที่ทำหน้าที่ดูแล ส่วนจะมากน้อยแค่ไหนต้องดูข้อเท็จจริงอย่างละเอียด แต่ครูที่อยู่ในเหตุการณ์ได้ช่วยนักเรียนอย่างเต็มความสามารถแล้ว กระทั่งออกมาจากกองเพลิงเป็นคนสุดท้าย

นอกจากนี้ตามห้างสรรพสินค้าและศูนย์การค้าต่างๆ ที่คนไทยไปเดินเที่ยวและซื้อของกัน หากสังเกตให้ดีจะไม่ค่อยมีป้ายบอกทาง หรือป้ายเตือนช่องทางหนีไฟไว้อย่างชัดเจนในกรณีที่เกิดเพลิงไหม้ มักจะมีแต่ป้ายบอกทางขนาดเล็กๆ กับบอกทางไปห้องน้ำเป็นส่วนใหญ่ ทำให้น่าสงสัยว่า หากเกิดเพลิงไหม้จริงบรรดาผู้คนที่เดินอยู่จะหาทางออกหนีไฟได้หรือไม่

สำหรับคนไทยอาจเป็นความเคยชินเห็นเป็นเรื่องปกติ ทั้งที่ห้างหรืออาคารหลายแห่งก่อสร้างผิดแบบ ไม่ได้มาตรฐานตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ.2522 ที่ต้องจัดให้มีความปลอดภัยจากอัคคีภัยหรือภัยพิบัติอย่างอื่น และการป้องกันอันตรายเมื่อมีเหตุชุลมุนวุ่นวาย แต่สำหรับชาวต่างชาติ เช่น คนญี่ปุ่นกลับเห็นเป็นเรื่องน่ากลัว อันตราย มักไม่ค่อยกล้าเดินในพื้นที่ที่ไม่มีช่องทางหนีไฟ

ก่อนหน้านี้เคยมีข่าวดังเกี่ยวกับเพลิงไหม้ธนาคารไทยพาณิชย์ สำนักงานใหญ่รัชโยธิน ผู้เสียชีวิตไม่สามารถออกมาจากอาคารได้ เพราะเข้าไปทำการซ่อมแซมอาคาร เมื่อเกิดเพลิงไหม้หาทางหนีไฟไม่เจอ และขาดอากาศหายใจเนื่องจากสูดดมสารไพโดรเจน

ลักษณะตึกหรืออาคารที่สูงที่ตั้งอยู่ในชุมชนเมือง ควรมีระบบความปลอดภัยที่ดีอันเกี่ยวกับอัคคีภัยหรือภัยพิบัติอื่นๆ รวมถึงทุกพื้นที่เสี่ยงอันอาจก่อให้เกิดเพลิงไหม้ ต้องมีการซักซ้อมกรณีเกิดเพลิงไหม้อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพราะไม่มีใครคาดเดาได้ว่า จะเกิดเหตุการณ์ขึ้นตอนไหน

ความสูญเสียจากเหตุเพลิงไหม้เมื่อเกิดขึ้นแล้วมักมีความเสียหายที่ยากเกินเยียวยา ดังที่เด็กๆ ชาวเขา 17 คน ที่ต้องมาเสียชีวิตจากเหตุเพลิงมรณะ