การที่ชาติจะดำรงคงอยู่ได้นั้น การมีอิสรภาพถือเป็นเรื่องที่มีความสำคัญมากที่สุด และในขณะเดียวกัน ประชาชนของชาตินั้นจะอยู่ในชาติอย่างมีความสุขได้ ก็ต้องมีเสรีภาพเช่นเดียวกัน

คำว่าอิสรภาพ หมายถึงความเป็นไทแก่ตัวไม่ขึ้นแก่ใคร มีการปกครองเป็นของตนเอง ส่วนคำว่าเสรีภาพนั้น หมายถึงความอิสระ ที่จะคิดหรือทำอะไรได้ โดยไม่มีอุปสรรคขัดขวาง แต่ทั้งนี้ก็ต้องไม่ละเมิดสิทธิของผู้อื่น

การรักษาอิสรภาพของชาติ จึงเป็นสิ่งที่มีความสำคัญอย่างยิ่งยวด ซึ่งหากย้อนไปศึกษาประวัติศาสตร์ของชาติไทยเรานั้นก็จะพบว่า พระมหากษัตริย์หลายพระองค์ซึ่งปกครองชาติไทยนั้นทุกพระองค์ทรงมีความมุ่งมั่นตั้งใจที่จะรักษาอิสรภาพของชาติไว้โดยตลอดมา แต่ก็แน่นอนว่าในสังคมของโลกซึ่งมีอยู่หลายร้อยชาตินั้น ผู้นำของบางชาติมีแนวคิดในการที่จะเข้าไปรุกรานยึดครองชาติอื่น ซึ่งนั่นก็คือการทำให้ชาติอื่นๆ นั้น ต้องเสียอิสรภาพไป รวมทั้งคนในชาติก็อาจจะเสียเสรีภาพของตัวเองด้วย

ถึงแม้ประวัติศาสตร์จะไม่ปรากฏอย่างชัดเจนว่าชาติไทยนั้น เริ่มต้นเป็นชาติจริงๆ ตั้งแต่เมื่อใด เพียงแต่มีการกล่าวว่าชนเผ่าไทยเคลื่อนย้ายลงมาจากตอนใต้ของจีน แล้วมาตั้งถิ่นฐานอยู่ในแผ่นดินที่เรียกว่าสุวรรณภูมิ และนักประวัติศาสตร์ ส่วนใหญ่ก็ยอมรับกันว่าชาติไทยนั้น น่าจะเริ่มต้นนับตั้งแต่การตั้งอาณาจักรสุโขทัย

เมื่อประมาณปีพุทธศักราช 1742 ณ เวลานั้น เชื่อกันว่าชนเผ่าไทยน่าจะอยู่ภายใต้อิทธิพลอาณาจักรขอม โดยมีขุนผาเมือง เจ้าเมืองราด ซึ่งเป็นราชบุตรของขุนศรีนาวนำถม ซึ่งปกครองเมืองเชลียงรวมทั้งเมืองสุโขทัยอยู่ ต้องการความเป็นอิสระของตัวเองและแสวงหาอำนาจเพิ่มเติม โดยได้อภิเษกสมรสกับนางสิขรมหาเทวี พระธิดาของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งอาณาจักรขอม ซึ่งก็มีความปรารถนาที่จะขยายอำนาจเข้ามาปกครองดินแดนสุวรรณภูมิด้วย

เมื่อขุนศรีนาวนำถมสิ้นพระชนม์ลง มีคนของอาณาจักรขอมชื่อว่า สบาดโขลญลำโพง ที่ถูกส่งเข้ามาอยู่ในเมืองสุโขทัย ได้เข้าชิงอำนาจในเมืองสุโขทัย ขุนผาเมือง ซึ่งโดยเนื้อแท้นั้นรังเกียจพวกขอม จึงได้คบคิดกับขุนบางกลางหาว เจ้าเมืองบางยาง ซึ่งเป็นสหายสนิทกันและเป็นพระญาติด้วย เพราะพระมเหสีคือนางเสืองผู้เป็นพระธิดาของขุนศรีนาวนำถม ได้เข้าร่วมกันปราบกบฏขอมสบาดโขลญลำโพง กู้เอาเมืองสุโขทัยคืนมาได้ และได้ยกเมืองสุโขทัยให้กับขุนบางกลางหาว โดยให้เป็นหัวหน้าชนเผ่าไทยด้วย

เรื่องนี้จึงนับเป็นตัวอย่างแรกๆ ในประวัติศาสตร์ของชาติไทย ที่ชนเผ่าไทย ต้องการมีอิสรภาพ รวมทั้งเสรีภาพ และไม่ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของอาณาจักรขอม ซึ่งในยุคนั้นมีความรุ่งเรืองอย่างมากอีกต่อไป

ขุนผาเมือง ได้ทำการสถาปนาให้ขุนบางกลางหาวขึ้นเป็นกษัตริย์ของชนเผ่าไทย โดยให้ใช้นามว่าศรีอินทราทิตย์ ที่มาจากชื่อศรีอินทรบดินทราทิตย์ ซึ่งพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ได้ตั้งให้กับขุนผาเมือง และยังมอบพระขรรค์ไชยศรีซึ่งพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ได้ให้ไว้แก่ขุนผาเมืองผู้เปรียบเสมือนราชบุตรเขย ให้กับขุนบางกลางหาวด้วย ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เข้าใจผิดว่า ขุนผาเมืองยังมีอำนาจปกครองเมืองในบริเวณดังกล่าวรวมทั้งสุโขทัย จึงไม่เข้ามารุกรานและปราบปรามเมืองสุโขทัยอีก

การเริ่มต้นของอาณาจักรสุโขทัย ซึ่งเป็นอาณาจักรแรกของชนเผ่าไทย และเป็นอิสระอย่างแท้จริงนั้นเกิดขึ้นประมาณปีพุทธศักราช 1781 โดยมีขุนบางกลางหาวเป็นกษัตริย์พระองค์แรก มีพระนามว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์เป็นกษัตริย์ในราชวงศ์พระร่วง และมีพระนามเรียกขานว่า “พระร่วง” มีความหมายว่าผู้นำความรุ่งเรือง หรือรุ่งโรจน์ โดยผู้ดำรงตำแหน่งกษัตริย์ปกครองบ้านเมืองในสมัยสุโขทัยยุคแรกจะมีชั้นยศเป็น พ่อขุน หรือขุน หรือพญา ส่วนเจ้านายชั้นสูงนั้น จะมีตำแหน่งเรียกเพียงพระเท่านั้น

พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ได้ทรงพยายามขยายอาณาเขตเพื่อรวบรวมเผ่าไทยและปกป้องอาณาจักรสุโขทัยอย่างเข้มแข็ง ทำให้พระองค์ขยายอาณาจักรได้อย่างกว้างขวาง สามารถวางรากฐานอันมั่นคง และสามารถรวมชนเผ่าไทยเป็นหนึ่งเดียวกันได้ พระองค์มีพระโอรสและธิดาจากพระมเหสีที่มีพระนามว่านางเสือง รวม 5 องค์ เป็นโอรส 3 องค์ ธิดา 2 องค์ โอรสองค์ใหญ่ไม่ปรากฏพระนาม เพราะสิ้นพระชนม์ตั้งแต่เยาว์วัย องค์ที่ 2 คือบานเมือง ซึ่งต่อมาขึ้นเป็นกษัตริย์ต่อจากพระราชบิดา และองค์ที่ 3 คือพระรามคำแหงหรือพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ซึ่งเป็นมหาราชพระองค์แรกของชาติไทย โดยเป็นพระนามที่ได้รับประทานหลังจากที่พระองค์ได้ชนช้างเอาชนะขุนสามชนเจ้าเมืองฉอด ซึ่งยกทัพมารุกรานกรุงสุโขทัย

ในช่วงของอาณาจักรสุโขทัยนั้น นอกจากการเป็นอาณาจักรที่มีอิสรภาพแล้ว ยังเป็นช่วงที่ชนเผ่าไทยมีความเป็นอยู่อย่างมีเสรีภาพ พ่อขุนหรือพระมหากษัตริย์ในยุคนั้น แม้จะมีอำนาจสูงสุดแต่ก็มีความใกล้ชิด มีความสัมพันธ์กับประชาชน มีความรักใคร่ ความเมตตา ความเอื้ออาทร ทำหน้าที่ปกป้องคุ้มครองไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน ซึ่งต่างก็เชื่อฟังและปฏิบัติตามคำของพ่อขุนโดยตลอด

ประชาชนชาวไทย จึงควรภาคภูมิใจในความเป็นชาติไทยที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขและต่อสู้ปกป้องแผ่นดินเพื่อให้เป็นดินแดนแห่งอิสรภาพมาแต่ครั้งโบราณกาล มีความรักสมัครสมานสามัคคีและร่วมกันในการที่จะปกป้องและรักษาไว้ซึ่งอิสรภาพและเสรีภาพของชาติไทย ให้คงอยู่โดยตลอดไป

ใครรานใครรุกด้าวแดนไทย ไทยรบจนสุดใจขาดดิ้น

ปิยะ เนตรวิเชียร