เมื่อกล่าวถึงพระมหากษัตริย์ไทย โดยเฉพาะที่อยู่ในราชวงศ์จักรี ซึ่งเริ่มต้นราชวงศ์ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในปีพุทธศักราช ๒๓๒๕ สืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบันนี้นั้น จะพบว่ามีพระมหากษัตริย์พระองค์หนึ่งที่ได้รับพระราชสมัญญานามว่าสมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า ซึ่งหมายถึงพระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นนักปราชญ์พระมหากษัตริย์นักวิชาการ นั่นก็คือพระราชฐานะของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖

พระราชสมัญญานามดังกล่าวได้เกิดขึ้นเมื่อวันที่ ๑มกราคม ๒๔๖๙ อันเป็นวันพระบรมราชสมภพ โดยผู้ที่ประดิษฐ์คำถวายเพื่อเฉลิมพระเกียรติพระองค์ท่านคือพระสารประเสริฐ (ตรี นาคะประทีป) และพระราชสมัญญานามนี้ได้รับการตีพิมพ์ เป็นครั้งแรกในสูจิบัตรการแสดงละครพระราชนิพนธ์เรื่องชิงนาง ที่จัดแสดงในวันดังกล่าวที่โรงละครวิมานวรัตน์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อระดมทุนสร้างหอนาฬิกาของโรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย ซึ่งเดิมคือโรงเรียนมหาดเล็กหลวง พระราชสมัญญานาม อันสะท้อนพระราชคุณลักษณะอันโดดเด่นยิ่งในฐานะนักวิชาการ และนักอักษรศาสตร์ ที่ท่านผู้หญิงพูนทรัพย์ นพวงศ์ ได้กล่าวสรรเสริญไว้ว่า “ เป็นทั้งหลักและเป็นทั้งฐานของสังคม... นักวิชาการที่แท้ต้องเป็นผู้ที่มีวิญญาณ มีสติ และใช้ปัญญา” ก็ได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลายและดำรงอยู่สืบมา

ในรัชสมัยของพระองค์ท่านที่มีพระนามเต็มว่าพระบาทสมเด็จพระปรเมนทร มหาวชิราวุธฯ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ครองราชย์ตั้งแต่วันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ จนถึงวันเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ รวมพระชนมพรรษา ๔๕ พรรษา เสด็จครองราชสมบัติรวม ๒๕ ปีนั้น ทรงมีผลงานและงานประพันธ์ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของโขนละครทุกชนิด ทั้งละครร้อง ละครรำ ละครสังคีต ละครพูดละครภาษาอังกฤษ พระราชนิพนธ์ ละครพูดแบบภาพยนตร์ ละครปริศนา นิทาน และบทชวนหัวภาษาไทย รวมทั้งภาษาอังกฤษ หมวดร้อยกรอง บทสารคดี บทความที่ลงหนังสือพิมพ์เป็นจำนวนมากมาย จนกระทั่งองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติหรือ UNESCO ได้ประกาศยกย่องพระองค์ในฐานะทรงเป็นปราชญ์กวีและนักแต่งละคร ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ปี แห่งวันพระบรมราชสมภพ ในปีพุทธศักราช ๒๕๒๔

โคลงสยามานุสสติ เป็นพระราชนิพนธ์ของพระองค์ที่ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เมื่อวันเสาร์ที่ ๒๗ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๑ และได้พระราชทานแก่ทหารอาสาสมัยสงครามโลกครั้งที่ ๑ เพื่อเป็นการปลุกใจให้กับเหล่าทหารกล้าทั้งหลาย และสร้างความรักสามัคคีให้แก่คนไทย ได้มีการนำมา ส่วนหนึ่งของโครงนี้มาแต่งเป็นเพลงเพื่อใช้ประกอบภาพยนตร์เรื่องบางระจัน โดยการประพันธ์ทำนองของนายนารถ ถาวรบุตร มีเนื้อความว่า

หากสยามยังอยู่ยั้ง ยืนยง

เราก็เหมือนอยู่คง ชีพด้วย

หากสยามพินาศลง ไทยอยู่ ได้ฤา

เราก็เหมือนมอดม้วย หมดสิ้นสกุลไทย

ใครรานใครรุกด้าว แดนไทย

ไทยรบจนสุดใจ ขาดดิ้น

เสียเนื้อเลือดหลั่งไหล ยอมสละ สิ้นแล

เสียชีพไป่เสียสิ้น ชื่อก้องเกียรติงาม

ถึงแม้ บทเพลงนี้จะผ่านมานานพอสมควรแล้ว แต่ก็ยังอยากจะให้คนไทยที่รักชาติทั้งหลาย ได้สำเหนียกถึงความเป็นชาติไทย ถึงความเป็นผู้ที่เกิดในแผ่นดินไทย ซึ่งจะต้องมีความรักชาติและรักษาชาติโดยตลอดไป

ในช่วงสมัยรัชกาลที่ ๖ นั้น จึงเป็นช่วงเวลาที่มีบทประพันธ์ หนังสือต่างๆ ของประชาชนออกมาอย่างมากมาย รวมทั้งเรื่องกิจการหนังสือพิมพ์ซึ่งถือว่าเป็นยุคที่เริ่มต้นและก็ได้รับอิสรภาพอย่างมากในการที่จะเผยแพร่ข่าวสารต่างๆ ถือว่าเป็นการเริ่มกิจการหนังสือพิมพ์ที่มีความรุ่งเรือง ซึ่งสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบันนี้

ในส่วนของหนังสือที่น่าจะยังประโยชน์สำหรับคนในสังคมทั่วไปก็คือหนังสือ สมบัติผู้ดี ซึ่งประพันธ์โดยเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล) ที่ได้เรียบเรียงไว้ในปีพุทธศักราช ๒๔๕๕ โดยหนังสือนี้ประกอบไปด้วย ๑๐ บท ดังนี้

ผู้ดี ย่อมรักษาความเรียบร้อย

ผู้ดี ย่อมไม่ทำอุจาดลามก

ผู้ดี ย่อมมีสัมมาคารวะ

ผู้ดี ย่อมมีกิริยาเป็นที่รัก

ผู้ดี ย่อมเป็นผู้มีสง่า

ผู้ดี ยอมปฏิบัติการงานดี

ผู้ดี ย่อมเป็นผู้ใจดี

ผู้ดี ย่อมไม่เห็นแก่ตัวฝ่ายเดียว

ผู้ดี ย่อมรักษาความสุจริตซื่อตรง

ผู้ดี ย่อมไม่ประพฤติชั่ว

โดยในแต่ละบทนั้นได้มีการขยายความเพื่อให้เกิดความเข้าใจและนำไปสู่การปฏิบัติที่ชัดเจน อันจะเป็นประโยชน์ยิ่งต่อการดำรงชีวิต ในฐานะเป็นคนดีของสังคมได้ เช่น

ผู้ดี ย่อมรักษาความเรียบร้อย หมายถึงไม่ใช้กริยาอันกล้ำกรายบุคคล ไม่อาจเอื้อมในที่สูงและที่ต่ำ ไม่เสียดสีกระทบกระทั่ง ไม่แสดงกิริยาตึงตัง ไม่พูดด้วยเสียงอันดังเกิน ไม่ตวาด พูดจากระโชกกระชาก ไม่ใช่วาจาหักหาญหรือถ้อยคำหยาบคาย

ผู้ดี ย่อมมีสัมมาคารวะ หมายถึงมีกริยาอันสุภาพต่อหน้าผู้ใหญ่ มีความเคารพต่อผู้ใหญ่ ผู้ชายเคารพและให้เกียรติผู้หญิง ไม่กล่าววาจาติเตียนสิ่งที่ผู้อื่นเคารพ เมื่อตัวเองพลาดพลั้งก็รู้จักกล่าวคำขอโทษ

ผู้ดี ย่อมปฏิบัติงานดี หมายถึงทำการอยู่ในระเบียบแบบแผน ไม่ละเลย ไม่ทำการแต่ต่อหน้าจะพูดจาสิ่งใดย่อมเป็นที่เชื่อถือได้ ไม่เป็นผู้เกียจคร้าน เมื่อเป็นผู้อยู่ในบังคับบัญชาก็ทำหน้าที่ให้ดี มีมานะ ไม่ย่อท้อต่อความยากลำบากในการงาน ปรารถนาความดีต่องานที่ทำเสมอ

ผู้ดี ย่อมไม่เห็นแก่ตัวฝ่ายเดียว หมายถึงการไม่หาความสบายก่อนผู้อื่น ไม่แย่งชิงสิ่งของจากผู้ใด มีจิตใจเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ รู้จักการให้ ไม่ใช่วาจาโอ้อวดตนแต่ลบหลู่ผู้อื่น ไม่หวังจะพึ่งอาศัยแต่ผู้อื่น รู้คุณที่ผู้อื่นได้ทำให้แก่ตน ไม่มีใจริษยา

ผู้ดี ย่อมรักษาความสุจริตซื่อตรง หมายถึงการไม่ละลาบละล้วงในเรื่องของผู้อื่น ไม่แทรกแซงในหมู่ผู้อื่นซึ่งเขาไม่ได้เชื้อเชิญ ไม่ซอกแซกไต่ถามเรื่องของผู้อื่นที่ไม่ได้เกี่ยวกับตน ไม่ถามหาผลประโยชน์ ไม่พูดจาสับปลับหรือใช้ถ้อยคำมุสา ไม่เป็นคนต่อหน้าอย่างหนึ่งลับหลังอย่างหนึ่ง และไม่แสวงประโยชน์ในทางที่ผิดธรรม

ผู้ดี ย่อมไม่ประพฤติชั่ว หมายความรวมถึงการยึดและปฏิบัติตามศีล ๕ ซึ่งพระพุทธองค์ ทรงสั่งสอนไว้

เป็นเรื่องที่น่าเสียดายเป็นอย่างยิ่งว่า ในปัจจุบันนี้หนังสือสมบัติผู้ดีไม่ได้ถูกนำมาใช้สอนอย่างแพร่หลายให้แก่นักเรียนนักศึกษาเพื่อปลูกฝังความเป็นคนดีในสังคมอีกต่อไป แถมยังมีคนบางกลุ่มบอกว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องอันล้าสมัย เด็กและเยาวชนคนรุ่นใหม่ไม่ควรจะต้องได้รับการสอนแบบนี้ เพราะจะทำให้เกิดการปิดกั้นความเป็นผู้มีสิทธิ์เสรีภาพในการที่จะทำอะไรตามอำเภอใจได้อีกต่อไป ไม่เป็นไปตามหลักประชาธิปไตย

การประชุมสภาผู้แทนราษฎรเพื่อพิจารณางบประมาณแผ่นดินของปี ๒๕๖๗ ที่เพิ่งผ่านพ้นวาระที่ ๑ ไปเมื่อ ๒-๓ วันนี้ ในส่วนของเนื้อหาสาระก็เป็นเรื่องที่ว่ากันไปตามบทบาทของแต่ละฝ่าย ทั้งฝ่ายรัฐบาลก็มีเหตุผลของตัวเองในการเสนองบประมาณตามที่วางแผนไว้ ส่วนฝ่ายค้านก็แสดงบทบาทของตัวเองในการที่จะแสดงความไม่เห็นด้วยในหลายๆ เรื่อง ซึ่งไม่ตรงกับกรอบความคิดของตัวเอง ซึ่งยังไม่อาจจะพิสูจน์ได้ว่า ฝ่ายใดผิดฝ่ายใดถูกอย่างชัดเจน

แต่สิ่งที่ ประชาชนคนทั่วไปและเยาวชนอาจได้เห็น หรือรับทราบจากการถ่ายทอดสดการประชุมนั้น หากดูในส่วนของพฤติกรรมของนักการเมืองบางคน ที่แสดงออกในการอภิปราย ก็จะเห็นว่าเป็นผู้ที่มีคุณสมบัติผู้ดีอยู่เพียงน้อยนิด ไม่ว่าจะในเรื่องของการรักษาความเรียบร้อย การมีสัมมาคารวะ ความไม่เห็นแก่ตัว และอื่นๆ ซึ่งไม่ควรจะเป็นตัวอย่างที่ดีของผู้ที่เป็นผู้แทนราษฎร โดยเฉพาะหากเยาวชนคนใดที่ที่ยังไม่อาจจะคิดวิเคราะห์ได้ครบถ้วนนำพฤติกรรมที่เห็นนั้นไปปฏิบัติ ก็ย่อมจะเป็นเรื่องที่เป็นอันตรายต่อสังคมในอนาคตเป็นอย่างยิ่ง

ปิยะ เนตรวิเชียร