ผมได้รู้จักอาจารย์วาณีเป็นครั้งแรกเมื่อครั้งที่ผมได้ไปกราบเคารพท่านอาจารย์ปรีดี พนมยงค์ และท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ที่บ้านอองโตนี ชานกรุงปารีส ในปี ๒๕๒๐ ได้พบทั้งพี่สุดา คุณดุษฎี ด้วย หลังจากนั้นก็ได้ติดต่อกันมาตลอดเสมอมา ครั้งหนึ่งผมและภริยา ได้รับความอนุเคราะห์ให้ไปพักบ้านสวนในบ้านอองโตนี อาจารย์วาณีได้ขับรถพาผมและอาจารย์สมถวิล สุวรรณทัต ไปเที่ยวศึกษาสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ของฝรั่งเศส เช่น พระราชวังแวร์ซาย การอภิวัฒน์ ค.ศ. ๑๗๘๙ และสถานที่ที่ผู้ร่วมก่อการอภิวัฒน์ประชาธิปไตย ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ จำนวนเจ็ดคนในสมัยที่ยังเป็นนักศึกษาที่ฝรั่งเศสร่วมปรึกษาหารือกันที่หอพักและร้านกาแฟ ณ “Rue du Sommerard” ที่กรุงปารีส
ในงานปลงศพอาจารย์วาณี เมื่อวันอาทิตย์ที่ ๔ พฤศจิกายน ๒๕๖๑ ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส มีพระไพศาล วิสาโล แสดงธรรม มีความตอนหนึ่งว่า “การเตรียมตัวที่จะตาย ...การปล่อยวางที่จะตาย...ไม่มั่งคั่งร่ำรวย.” ที่คงหมายถึงอาจารย์วาณีนั่นเองและยังเป็นการเตือนสติผู้ที่ได้มาร่วมงานปลงศพด้วย และยังมีคณะนักร้องประสานเสียงสวนพลูคอรัส ร้องเพลงที่ประทับใจหลายเพลง เช่น เพลง“คนดีมีค่า”
อาจารย์วาณี พนมยงค์ สายประดิษฐ์ เกิดเมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม 2484 ณ บ้านป้อมเพชรนิคม เป็นบุตรสาวคนสุดท้องของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ และท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์
หลังจากเธอเกิดได้ไม่กี่เดือน บิดาของเธอก็ได้รับแต่งตั้งเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล จึงย้ายกันไปพำนักที่ทำเนียบท่าช้างที่ราชการจัดให้
ในขั้นต้น วาณีเรียนชั้นอนุบาลที่โรงเรียนดรุโณทยานของคุณครูฉลบชลัยย์ พลางกูร และย้ายเข้า-ออกระหว่างโรงเรียนแห่งนี้กับโรงเรียนเซนต์โยเซฟคอนแวนต์ จนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 จึงย้ายมาเป็นนักเรียนประจำที่โรงเรียนคอนแวนต์ เพราะเป็นช่วงหลังเหตุการณ์รัฐประหาร 2490 ที่บิดาของเธอจำต้องลี้ภัยการเมืองออกนอกประเทศไป
จนถึงปี 2495 ท่านผู้หญิงพูนศุข กับ ปาลพี่ชายคนโต ก็ถูกจับกุมในคดีกบฏสันติภาพจึงต้องนำเอาทั้งดุษฎีและวาณีเข้าไปอยู่ในห้องขังที่สันติบาลด้วยเพราะไม่มีคนดูแล เมื่อท่านผู้หญิงได้รับการปล่อยตัวออกมาโดยไม่มีความผิด จึงเห็นว่าอยู่เมืองไทยต่อไปไม่ได้แล้ว เนื่องจากถูกศัตรูทางการเมืองปองร้าย คุณแม่จึงพาวาณีไปเรียนต่อที่ประเทศฝรั่งเศส
หลังจากนั้น วาณีติดตามบิดาและมารดาไปใช้ชีวิตในประเทศจีน จนสำเร็จการศึกษาขั้นสูงสุดที่อักษรศาสตรมหาบัณฑิต (ภาษาจีน) จากมหาวิทยาลัยครุศาสตร์ปักกิ่ง
ก็ที่ประเทศจีนนี่เอง ที่เธอได้พบรักกับ สุรพันธ์ สายประดิษฐ์ บุตรชายของ กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ ศรีบูรพา นักประพันธ์ชื่อดังของไทย กับ จูเลียต ชนิด สายประดิษฐ์ นักแปล จนได้แต่งงานกันในเวลาต่อมา แต่ไม่มีบุตรธิดา
เมื่อบิดามารดาย้ายไปพำนักในประเทศฝรั่งเศส วาณีก็ติดตามไปด้วย เธอเคยเป็นเลขาฯส่วนตัวของคุณพ่อ และเป็นอาจารย์สอนภาษาจีน ประจำสถาบันภาษาและวัฒนธรรมตะวันออกแห่งชาติ มหาวิทยาลัยปารีส อยู่หลายปี
หลังจากใช้ชีวิตในต่างแดนนานถึง 35 ปี วาณีจึงกลับมาใช้ชีวิตยังแผ่นดินเกิดอีกครั้งในปี 2531 และมีความภูมิใจที่ได้เป็นครู สอนภาษาจีน เสมอมา โดยในระยะที่กลับมาเมืองไทยแล้ว ก็ได้มาสอนที่มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
ในด้านงานเขียน วาณีมีผลงาน 3 เรื่อง คือ“วันวานในโลกกว้าง” อัตชีวประวัติของเธอเองในรูปสาระนิยาย อีก 2 เล่ม คือ “คนดีศรีแผ่นดิน-ชีวประวัติ ปรีดี พนมยงค์ ฉบับการ์ตูน” และ “สุภาพบุรุษชื่อกุหลาบ สายประดิษฐ์” โดย 2 เล่มหลังวาณีเขียนเรื่องให้นักวาดสร้างสรรค์ออกมาในรูปการ์ตูนสำหรับเด็กและเยาวชน นอกจากนี้ยังเป็นบรรณาธิการหนังสือที่เกี่ยวข้องกับนายปรีดี-ท่านผู้หญิงพูนศุข หลายเล่ม
ด้านงานสาธารณกุศล วาณีเป็นกรรมการ ผู้อุทิศทั้งแรงกาย แรงใจ และทุนทรัพย์ สนับสนุนกิจกรรมของมูลนิธิปรีดี พนมยงค์ อย่างสม่ำเสมอตราบจนวาระสุดท้าย รวมถึงการดูแลรักษาบ้าน “ศรีบูรพา” ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของผู้ที่สนใจอีกด้วย
อาจารย์วาณีป่วยด้วยโรคพากินสัน มาเป็นเวลาหลายปี จนอาการหนักขึ้นในระยะหลังๆ ต้องเข้ารับการรักษาพยาบาลที่โรงพยาบาล BNH และจุฬาลงกรณ์ จนครั้งที่สุดจึงได้เสียชีวิตลงที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม 2561 รวมอายุได้ 77 ปี
โดยในช่วงที่เข้ารับการรักษา วาณีได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระราชทานดอกไม้เยี่ยมไข้อยู่หลายครั้ง แม้ในวาระสุดท้าย ยังทรงพระกรุณาฯ ให้ผู้แทนพระองค์ วางพวงมาลาพระราชทาน เป็นเกียรติแก่ผู้วายชนม์ด้วย
ความสูญเสียแห่งชีวิตของอาจารย์วาณี นั้นประจักษ์แล้ว แต่ความสูญสิ้นนั้นไม่ประจักษ์ เพราะอาจารย์ได้ทิ้งรอยแห่งคุณงามความดีที่ท่านได้บำเพ็ญมา ทั้งที่เป็นส่วนอัตตสมบัติ ทั้งที่เป็นปรหิตปฏิบัติ ยังมีอยู่เป็นอาภรณ์ ชีวิตของท่านเป็นสุชีวิตแล้ว ไม่เสียทีที่ได้เกิดมาเป็นลูกของท่านรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ และท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ และยังมาเป็นเนื้ออาตมาเดียวกันกับท่านกุหลาบ สายประดิษฐ์ อีกด้วย
เป็นเรื่องที่น่าชื่นใจอย่างแท้จริง ครับ
ศาสตราจารย์ พิเศษ ดร.ปรีชา สุวรรณทัต
อดีตประธานมูลนิธิปรีดี พนมยงค์
เงื่อนไขการแสดงความคิดเห็น ซ่อน
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี